“New feminism carries along the vision of a democratic reconstructing of our societies that are under attack by the forces of patriarchy and oppression.”

 

Everyday sexism

10/05/2017

It’s now been over eight years since I was first employed as a journalist.  The intervening years of relentless output of quite frankly bleak news have blurred memories of my very first news reports and editorial news spots. However, what I do remember very vividly in those early days is how overwhelmed and stressed I felt upon entering an 80% male dominated newsroom. My day would start with a nervous breakdown ritual – reminiscent of Woody Allen films – in front of my wardrobe. My main concern was to be “appropriately” dressed, to avoid generating misunderstandings or misinterpreted signals on the part of my male colleagues. During my shift, my objective was to render myself quasi-invisible whilst keeping as productive as possible, not to react to the verbal or non-verbal brotherly code of  communication, not to take a cigarette break, not to let my thoughts drift whilst looking out of the window, and to conceal any signs of menstrual discomfort. This was my way of dealing with the situation and proving that I was worthy to be in their midst. That is not to say that I was unaware of modern feminist theory.

Au contraire. I had already absorbed a large amount of Butler and Kristeva, I had protested against gender-based violence, I wasn’t one for ignoring women crying out in pain behind closed doors and had called the police every time I suspected domestic violence. However, I hadn’t managed to shake off my insecurity or my internal default setting of guilt at being a woman, both legated to womanhood by a resolutely patriarchal society. I responded inadequately to the daily, inferred and diffuse versions of sexism which are so deeply-ingrained in our collective subconscious, that they have become second nature pervading our universe. Many years, elections and memoranda later I managed to establish a more equal relationship with my male peers. Certain “bastions” of inclusivity however could never be conquered; it was never accepted that I comprehended how the offside rule worked.

This is one of my many personal experiences of everyday sexism, and the manner in which it penetrates subjectivity itself, methodically, silently maiming its autonomy. In his book “Racism without Racists”, Eduardo Bonilla-Silva explains how racism stifles the well-being of the black population in the USA and is an obstacle to equality, despite the fact that nobody would freely describe themselves as racist. Conversely, we could apply this principle to the phenomenon of “sexism without sexists”, albeit that in recent times men overwhelmingly repudiate sexism, the phenomenon however subliminally escapes from “pledges of faith” to women’s rights and takes off in all directions. It’s in school text books, it sits next to you during university lectures, it is reflected in the gaze of your employer and colleagues at work, it honks at you as you walk down the road, it squeezes you on the underground, it unashamedly and cynically pops out at you from the TV screen during an evenings’ viewing.

The predominant conceptualization of sexism may have several manifestations and become mainly apparent through the ugly face of gender-based violence; violated bodies and minds, as accounted for in police reports. However, gender-based manifestations of violence are exoteric, and no longer constitute isolated or uncommon derivatives of a sexist culture. There is an entire web of relationships, mechanisms, perceptions and behaviours which collectively form an iron fist serving at the altar of sexism where it prays devoutly, and its devotions relegate women to positions of servitude or inferiority. This belief system albeit taciturn generates and immortalizes gender stereotyping with disarming clarity.

“We have learned to consider certain behaviours as acceptable; this however does not render them less sexist: looks or comments – not necessarily vulgar – in public, references to household chores as being female, phrases like what’s wrong with her, is she on her period? or didn’t she get some last night? The problem with non violent sexism is that it manifests in a way that is difficult to explain. You feel that trust and allegiances are divided, or that you are being spoken to in a different tone, with less respect than when addressing a man”, says Anna Sigalou, student and member of the feminist initiatives ‘No Tolerance’ and ‘Fig Leaf’.

She continues cherry-picking from her personal experiences: “Let’s say I have been lucky, because I haven’t felt that sexism has been hard-hitting in my family life or social circle. This of course does not exclude me from sexism, in the general sense. I have had some bad experiences from men whose advances I rejected; one of them called me for two months, and was very abusive, whilst the other bullied me because I supposedly hurt his feelings. On an outing, a male friend would offer the keys of his car to other males but not to me – at least not without an argument – despite the fact that we were both equally good (or bad) drivers. You will often find that you don’t have an audience if you’re talking about a violent event that doesn’t involve bruising or which merely left you emotionally scarred. Being stared at on public transport or squashed isn’t considered to be serious, because it happens to all women. There is a permanent quashing of womankind in public life”.

Sexism is as endemic as reality and an integral component of power, not only in its oppressive and prohibitive dimension but as an everyday, socialised and embodied phenomenon, as per Foucauldian theory. Gender is by no means a fixed or unchangeable category. It is an arena in which power struggles are fought and it is socially constructed through performativity, in other words during the fulfilment of normative, cultural and largely surreptitious rules.  You become female or male through the dynamic re-enactment of the norm for femininity and masculinity. However these social roles do not transition with painless parity to social equality. They are the fundamental vestiges of a patriarchal society. Therefore sexism penetrates our lives at inception and creates a cloud to accompany us on all strata of social life. It becomes normalised.

This image becomes a familiar, albeit distorted and innately worrying, representation of ourselves. We hate it and we feel uncomfortable, it either incites embarrassing coexistence or disciplined assimilation of humiliating behaviour. We are no longer shocked by it because we have simply learned how to live with it. We are programmed, on the road, no matter how sound our driving skills may be, to put up with endless hooting, the menacing winding down of windows, or the barely muffled laments “alas, female drivers!” We know that we are going to have fight for professional advancement. We have trained for this at Olympic speed whilst walking home on an evening. We are fully aware, that for us, the passage of time, getting older, or diverging from stereotypical beauty, is simply unforgivable. Once we hit 40, we become the wrinkled disdained, whilst they become “the cute baldie” or “the sexy grey haired guy”. Our sexual malfunctions are put down to us being unsexy or lacklustre, and of course, their sexual malfunctions are entirely our fault. These are the lessons we are taught as adolescents, enhancing the development of strategic defence and repeal tactics to handle these situations when the time comes. Heaven forbid we should choose to discuss these issues, for we would surely fall into the pit of incomprehension or be exposed to full scale mockery.

“I find it terribly uncomfortable when we are out in a crowd and I am expected to express unqualified approval by showing signs of smiling when somebody is about to make a sexist comment.  At that point I have two choices: To act indifferently (i.e. accept oppression) or to start a conversation expressing my discomfort. The first typical one-liners that I will generate as a response are “Don’t be OTT!”, or from the deep thinkers “Political correctness has shut down all conversations”. I work in a testosterone fuelled environment, i.e. with men who want their manliness to be felt. A female journalist must prove herself worthy of the profession and adopt a traditionally male reporting approach. Topics have a default gender setting. It is rare for a male colleague to write on e.g. cultural affairs. It’s also considered weird that I should attend alone at the Moria Refugee Camp following clashes that breakout from time to time”, says Anthi Pazianou, a Lesvos island journalist writing for the local “Empros” newspaper and reporting on “Radio Aiolos” as well as being a correspondent for the national daily newspaper “Kathimerini”.

Anthi’s experience lays bare a facet of oppression experienced by women working in the media sector. “The profession acts as a multidirectional hotspot which clearly operates as an ideological hub, generating and regenerating stereotypes. Consider the naked misogyny of Themos Anastasiadis who has undertaken on behalf of his newspaper the operation of symbolically annihilating women through sensationalist and objectified representation of the female body in lifestyle magazines;

Greek media reeks of sexism.  Or the entertainment section where women are portrayed either as sex objects or as “homemakers” and “mothers”, whereas they are almost completely absent from the news section. Panels of commentators on news programs are male dominated with the exception of a few female MPs and ministers. The structure of broadcasting itself in Greece seems to imply that women aren’t capable of serious broadcasting, and should only do cookery, fashion and gossip spots. I feel terribly vexed when sexist crime e.g. femicide or domestic violence is not referred to as such and instead we hear reports of “crimes of passion”; this is deeply offensive and misleading. Perpetrators of such crimes appear to be decriminalized and the patriarchal root which gives rise to these crimes is silenced”, adds Anthi Pazianou.

The truth is that nowadays we are experiencing a revival of true, pure and inbred sexism, and Donald Trump could be considered as embodying all of these attributes, however many men try to avoid being branded as sexist. Their claims, despite very often being affected by informal collective adult learning, stem from the womb of sexism itself. Justifying gender difference within a historical and evolutionary context which defends the gender based distribution of tasks and duties, or seemingly admires “femininity” or “the fair sex”; essentialistic sources of inspiration which reinforce traditional female roles and seek to paternalize female existence, or the conspiracy to represent women as dark and devious creatures with magical powers and men as mere puppets, or the denial of a patriarchy and therefore by extension the need for the existence of feminism, are barely disguised forms of sexism.

These strategies are now being upgraded with new forms of sexism and female oppression, like stealthing, the male practice of removing protection during sex without the consent of their partner, a practice which according to research in the USA is becoming “fashionable”. Also, slut shaming, the social stigma attributed to how women may manage their sexuality or revenge porn, publicizing female sexual content (photos, texts, video) without mutual consent. Two core methods of controlling female sexuality and punishing emancipated women. Huge tension is brought to bear through the omnipresence of social media, besmirching reputations and transforming personalities.

All of this is wonderfully facilitated by the absence of the State itself to convincingly establish an antisexism standard, instead it churns out of its bowels abhorrent effigies of antifeminism. Sexism is ratified in Parliament, it becomes embedded in politics and it is publicly applauded. Political reporting is alive with such examples, from the immortalized comment of Pasok MP Mr Socrates Xynidis to Ms Eva Kaili also a Pasok MP who was pleading for permission to speak in parliament “Pipe down, you garter!”, to Mr Iordani Tzamtzi MP for New Democracy commenting “Even when you marry, you could end up with a wrong’un”, to the way the names of Scarlett Johansson and Georgia Vasileiadou have been added to the toolbox of wisecracks in micropolitical life.  Female politicians hardly ever attract attention to their role as public servants, but are often in the limelight due to their gender. Journalist Stefanos Kasimatis blatant misogynistic announcement of Tasia Christodoulopoulou Syriza MP becoming a grandmother “Shudder the thought, you must have become a mother at some point” was later baptized as “humorous” by himself, but nobody was laughing. Politicians partners are often easy targets.

The newspaper Avriani published one of the most filthy pages in Greek journalistic history in their character assassination of Dimitra Liani. The same newspaper, unrepentant years later in 2015, called upon Zoe Konstantopoulou’s husband to “Sort her out”. Greek journalists and the great general public who use the internet don’t see any reason to restrict their comments to the partners of Greek politicians. Sexism knows no borders. Daggers are out for Brigitte Trogneux, Emanuel Macron’s wife.  It’s not like couples with a twenty-five year age gap haven’t ever paraded out in public ever before. Many men, whether they are politicians or not, are married to much younger women. No problem with that. They might actually gain in social stature by doing so. A male with a much younger female partner is usually described in terms relating to “swagger”. Trogneux caused an outcry because she breached the gender based hierarchy. The guardians of patriarchy, whether pulling cheap sexist psychiatrization punches with references to the “Oedipus complex”, or overtly criticizing Macron’s love choices – indeed why didn’t he consult them – are shoring up phallocratic support.

Maria Repousi, a woman with a long tenure in feminist regime change and a historian, but also on the receiving end of sexist behaviour as an MP, speaks to Inside Story of her experiences: “Female politicians are on the receiving end of many sexist attacks, intended to politically annihilate them.  Our appearance tends to provide ammunition. If you type “Repousi and tights” into Google, you will find a number of photos of my legs at the ballot box in Parliament.  Female MPs are very often judged not on their political opinions but on the way they choose to dress, their choice of handbags, shoes, etc. The travesty doesn’t stop there. Its true dimension lies in the fact that regardless of their political affiliations, female politicians aren’t capable of adopting a common stance of solidarity in order to rebut such behaviour. In general, political life in Greece is extremely patriarchal, both in its representation, its formation and of course in its rhetoric. Feminism is but a caricature, even when for reasons of political correctness it defends gender equality. I count amongst the most difficult days of serving as an MP the 8th of March when I have to listen to cheap political debate about women. We are easy topics for controversy because we inevitably bring out gender ideology and therefore targeting us is always completely successful. I have been the target of extreme controversy, as indeed have other female politicians, and in my experience I can say that such controversy threatens our physical integrity. For example a Deputy Minister from the current coalition government with the Independent Greeks called upon Golden Dawn to “crowd” me in Parliament so that I could grasp the concept of crowding. This was not questioned at all when he became a Minister.

Language, which transpires from the dominance of the male gender and which stands defiantly inventing words and labels which universally embrace gender based identities, is a very important determinant for establishing sexism in everyday life. In recent years there have been individual and collective interventions into the field of sexist language but it is extremely telling of the adherence to a sexist culture that these interventions are dealt with as hysterical attacks intended to injure spontaneity. When we ask our co-interlocutors to refrain from making sexist gags, to refrain from criticizing women’s appearance, to refrain from commenting on sexual activity in dominating terms, to use more inclusive language in their writing, they look at us as if we were aliens newly-landed from the planet of political correctness, as if language wasn’t a semantically loaded sector which puts skin on the bones of reality. In fact, in Jacques Lacan’s work, language is intended as the driving force which constructs subjectivity with the phallus taking pride of place.

Dimitris Zachos, Assistant Professor of Pedagogy – Intercultural Education Aristotle University of Thessaloniki, explains that the language of negotiation remains very phallic: The language we use is predisposed given that it reflects social structures, a fact which affects the way in which we grasp meaning and the way in which we think. Sexist language prevails both in public and private discourse and it contributes to the reproduction of sexist ideology and of social practices which emanate from the same. Sexist language manifests itself on a structural, syntactical and semantical level. On a structural level a rule has been established (by male linguists) on the basis of which “male precedes female”, e.g. in the Constitution of the Hellenic Republic the term “Female Hellenes” is referred to just once, whereas the term “Hellenes (male case)” is dominant. On a syntactical level the rule is that when the subjects in a sentence are not both of the same gender, the grammar defaults to the male case, e.g. “Kostas and Nikki were colleagues (male plural) in the past”. On a semantics level, let us just ponder for a moment the meaning attributed to the words: Wifey, womanising, effeminate, vixen and on the other: Bravery, puppet, man-up. 

To demonstrate the structural presence of sexism and how the appropriate backdrop is formed for the manifestation of gender violence, the French filmmaker Eleonore Pourriat shot a genius experimental film “Oppressed Majority”. The film presents a reversal of reality with women behaving exactly like men, e.g. running around bare-chested alongside men pushing prams, urinating in urban alleys, chatting up male passers-by, sexually harassing them. It is an exquisite sketch exposing sexist colonization in everyday life and the dangers implied therein. It is encouraging that we are experiencing an international trend of exposing everyday sexism, even in its most deeply embedded form, thanks to a revival of feminism both in the arts and journalism.

Recently a video on periods went viral on ABC, showing an overdue need for normalisation of menstruation in public life, breaking free from disdainful patholigization and signification of profanity.  Familiarisation with periods, as a basic and simple function of the female reproductive system and the cessation of trading pads and tampons subversively like we were pushing drugs in Omonoia, constitutes a small victory against sexism. Everyday sexism project is a space where women may catalogue instances of sexism in every day life. The experiences of women, not as individual cases, but as a collective challenge, lie at the core of this modern debate. Moreover, we have learned from postmodernist theory that experience is always political. Therefore for women to speak of their body and their daily life, means that we are exposing personal sites of oppression and abuse.  It simultaneously heralds a process of raising awareness which flips the hourglass of tolerance upside-down.

 

It’s a man’s world: Sexual harassment.

21/03/2017

The majority of straight white men are almost unfamiliar with a category of sounds. It is the sound of irregular breathing on a dark road at night; breathlessness from running all the way home in order to get in safely, the unutterable cursing on the underground or at the traffic lights of a busy junction, the gritting of teeth at work or in a lecture room, the echoing of an extended “no” disappearing after an act of imposing male dominance. I am talking about fear; not of the existential type that is associated with death, the passage of time, or illness, nor of neurotic fear conveyed through objects or situations. I am talking of the fear that women experience. It is integral to our collective memory, an unspoken and painful common experience. It accompanies us solidly from adolescence, initially in an amorphous and hazy manner but later we recognize this to be the shape of a man. He may be a relative, a co-student, or a colleague, a complete stranger on the road, or in a bar, he is every man who sexually harasses a woman.  It is all at once the archetypal threat and the epitome of macho culture that so many of us have unfortunately fearfully come face-to-face with at some point.

Dragged centre stage by recent depressing incidents, the topic of sexual harassment is once again at the forefront of international affairs, its most prominent exponent Donald Trump who has been accused of multiple counts of sexual harassment, or publicly manifest through the silent absolution of Casey Affleck accused by two women of sexual harassment, then rewarded by Hollywood with an Oscar for best actor in a male leading role, presented to him by an unimpressed Brie Larsson. Let us not stop here without mentioning Uber. Susan Fowler, formerly a site reliability engineer publicly reported how she became the victim of sexual harassment at the company at the hands of her manager. Before going public with her story, Susan reported the incident to the company’s HR department, but she soon discovered that he wasn’t going to be challenged by HR because he was a high performer and this was his “first offence”. After Fowler went public and the #DeleteUber campaign was reactivated, the company announced that it was hiring the former U.S. Attorney General Eric Holder to investigate the accusation and contribute to creating a better working environment for women.

This is by no means the first time that Silicone Valley has been shaken by a sexual harassment scandal. Colossal hi-tech companies such as Apple and Google have been accused from time to time of propagating a sexist working environment that favours sexual harassment and gender discrimination. Research conducted amongst 200 women working in technology companies found that 60% had experienced unwanted sexual advances, whereas one in three didn’t feel safe. The Guardian newspaper research sheds light on the epidemic of sexual harassment and gender based violence in British universities. In accordance with published information, 300 incidents of staff sexually harassing students has been reported over six years; these incidents were generally not reported by the students for fear of what the impact on their studies or careers might be, or an unofficial “solution” was sought within academia.

Clearly sexual harassment is not a problem specific to the anglo-saxon world. It is a normalised form of gender based violence and it is prevalent everywhere, in every country, both in the public and private sector. Nonetheless it remains notoriously undocumented, clearly the victims choose not to officially persevere with their complaints, maybe because their complaints are clearly not perceived as such, a fact which reflects the established social perceptions of “masculinity” and “femminity”.  In 2014, the European Union Agency for Fundamental Rights registered reported sexual harassment in Greece at 15% and in Denmark at 37%. Obviously this doesn’t prove that Denmark has a higher incidence of sexual harassment than Greece, rather it speaks of a diffuse sexist culture in our country, where aggressive male behaviour is so deeply-ingrained that it is accepted as a given.

“The recognition of sexual harassment – as well as other forms of violence – from the victims of sexual harassment themselves as harassing or offensive behaviour, is directly linked to subjective and other social factors. Often victims of sexual harassment do not make a formal complaint either because they are afraid or because they consider harassment as a normal component of gender role play. Gender stereotypes in Greece remain powerful, despite the significant progress which has been made in raising awareness and providing support services to deal with violence against women. It’s enough to surf the internet or follow in the media (advertisements, programs, television series) to discover that traditional perceptions are deeply rooted, often under the guise of “humour”, nevertheless such perceptions strengthen or “sanction” violent behaviour.

Unfortunately there is a plethora of examples. It’s worth mentioning at this point that after our strong reaction to an advertisement that incited gender based violence, we were attacked as lacking a sense of humour and accused of censorship. Our experience derives from operating the Advice Centres, the cases handled by our advisors on a daily basis leave no margin for mirth when it comes to dealing with the phenomenon of violence against women”, VIMagazino is told by Irini Agathopoulou,  the President of the Research Centre for Gender Equality.

Recently she had lodged a complaint against her superior whilst working in the public sector in Zakynthos for sexual verbal abuse which had lasted for two and half years. When she finally reacted, she was punished with a revenge change of post. This is the second charge that has been brought against the person in question. The Directorate for Secondary Education in Ileia is handling a parallel case, whereby students reported being sexually harassed by their teacher, whereas reports from female officers at the Venezuelan Embassy of aggressive and abusive behaviour of the former ambassador were very revealing. The common thread which ties all these cases together and many others that remain invisible is that they involve a male authority figurehead seeking to breach the boundaries of his authority by passing into the female body and psychology.

Pothiti Chantzaroula, a historian at the University of the Aegean with a considerable body of research, sheds light on an obscure facet of sexual harassment and abuse which is experienced in domestic work: “Paid domestic work has always been an area where power relationships are played out and this type of employment seems to be sexually charged in the European fantasy. The role of the domestic worker – the “maid” – in Greek cinema expresses and positions gender and class divisions which pervaded Greek society within the context of urban households. On the basis of these class divisions the female employers were cast in the positive role both in respect of social class and femminity (mother-Madonna), whereas the employees were cast as negative roles (by traditionally becoming sexual objects).

This fantasy is an ideological construct and it is so powerful that it is posited as completely normal in the verbal expressions and representations of the dominant class. Power relationships withdraw from public sight, where they become the “norm”. The shame felt by the victims of sexual violence, i.e. female domestics, and their silence stems from the knowledge of what is said about them, and how they are portrayed, as well as from the patriarchal organization of honour, on the basis of which women must prove their innocence in rape incidents. This patriarchal honour culture embraces purity as a control mechanism; it follows therefore that the loss of purity results in the loss of honour and therefore the only destination for women is lost too, i.e. that of the sanctity of marriage and motherhood.

Sexual harassment is a facet of sexual violence, arising from inequality and patriarchal structures in modern society, it is propped up by the culture of rape. A term reminiscent of the feminist drive of the 70s, whereby rape was recognized as an act of violence accompanied by patriarchal dominance and structural inequality and not by what is conveniently termed as male “sex drive”, a term which promotes the logic of absolution and tolerance of sexual violence. Rape, despite being the most marginal version of objectifying and humiliating the human body is the only crime where the victim is paraded around rather than the perpetrator. If we take into account that not a single public prosecutor, has ever enquired as to how the perpetrator was dressed, and is only interested in what the victim was wearing when the crime was committed, if she was inebriated, if she was flirting with the perpetrator, if she was promiscuous, then it doesn’t come as a surprise that this is the crime with the lowest conviction rate (just 2-3%). Judges don’t seem to require evidence of guilt on the part of the perpetrator but evidence substantiating the reliability of the victim. A woman who has been raped is only credible if she is surrounded by evidence of an untarnished life and if she bears serious wounds which prove that she engaged in mortal combat with her rapist. 

In Greece in 2015, in accordance with official police data, 122 rapes were recorded and 54 attempted rapes, whereas 134 rapes and 64 attempted rapes were recorded in 2016. The International Organization Equality Now classifies Greece amongst the countries where rape victims are unprotected by the legislative process. However, what is even more shocking is what is recorded in the social conscience, given that a recent European Union study found that 27% of Europeans and 32% of Greeks accept rape “under certain conditions” (if the victim was scantily dressed or was under the influence of alcohol), these perceptions invoke the most anachronistic gender stereotypes.  Perhaps the most shameful and sinister expression of misogyny in Greek society occurred in 2006 in Amarynthos, when a fifteen year old Bulgarian schoolgirl reported that she was gang raped by four of her classmates who were also filming themselves committing the crime and that in court forty witnesses came forward in support of the defendants whereas only the mother of the victim came forward for the prosecution.

It is within this framework that the group “sexharassmap” was formed, to record incidences of sexual harassment and gender based violence in Greece: “The aim of the map is to gather all incidences brought to our attention that have taken place all over Greece. We feel that by actually placing them geographically, renders them more visible. We don’t like talking about this type of violence, and if we do, we treat it like something that happens elsewhere. By putting these crimes on a map we highlight how prevalent this type of violence is. The frequency with which these crimes occur prove that gender based crime isn’t committed by men with mental health issues but it’s perhaps closer to home than you think, maybe even next door. Even though we are by no means a professional reporting organization, we have already placed 141 rapes on the map. Information is sought in the media and police reports and often we are contacted anonymously. Talking to friends, relatives, and acquaintances we become increasingly aware of how common this type of crime is. This is a particular type of violence that many of us simply cannot stave off. That is why even unofficial reporting is so important. “Reporting is reacting” this is the mantra of VIMagazino.

This is the story of our lives, it is the bread and butter of our upbringing, whether this was in a conservative or more liberal family environment, we need to be careful, even if this means stifling our desires and our freedom, otherwise we may fall victims of gender based crime. We are destined to carry the stigma of original sin, we need to learn to duck and dive through an assault course of insults, and to suffer in silence. In fact prevention strategies are all about teaching women to avert harassment, abuse and rape.  And if the threat actually manifests itself, as it inevitably does, we are taught to go through the trials and tribulations of re-establishing our lives alone, and to reconcile ourselves with fear, so as not to rock the happy families boat, the education system, the world of work, religion and politics.

A sincere approach to equality would reverse the status quo; it would train men not to harass, abuse or rape. And if they chose to do so, it would punish them.

A new type of feminism

02/05/2017

From Madonna to the women of the Sioux tribe at Standing Rock, from Arianna Huffington to the trans activists in Pakistan and from Asli Ergogan to Peru’s forcibly sterilized women under Fujimori, the length and breadth of this increasingly sad and dark world, where the advances of human civilization stand at the precipice of the abyss, women are charging ahead to the forefront and they are doing so with dynamism. Women are the public face of resistance. Resistance, which for many years was sparse, atrophic and inward-looking, is now united in a different dimension, the wonderfully diverse and powerful solidarity of a new type of feminism, capable of shaking the foundations of a dystopian global political conservatism. At this point in history, Walter Benjamin’s, “Angel of History”, has the face of a woman. It might be Saffiyah Khan in Birmingham, defying the EDL with a smile on her face, or Leshia Evans peacefully confronting a line of heavily armed riot police during a Black Lives Matter protest or Nadia Murad, a Yazidi woman who escaped an ISIS camp where she was forcibly held as a sex slave, now the first Good will Ambassador for the Dignity of Survivors of Human Trafficking of the United Nations. Womanhood stands united and sticks two fingers up in the face of those who would subdue it.

Feminism is trendy. Even international fashion houses have upped their game seeking to shake off criticism for seemingly sanctifying the objectification and oppression of the female form in the past. We are all feminist-friendly. This isn’t something that has suddenly fallen to earth, quite the opposite. It has been a long-time coming, staking out workplaces, universities, parliaments, hiding out in interpersonal relationships, which, as Carol Hanisch maintains, remain political. The struggles that women have had to endure are deeply ingrained in our collective memory and at least from the beginning of the 20th century – when a systematic recording of the same commenced – they resurge during intervals of dead calm or recession in order to do battle with omnipresent patriarchy.

Feminism in its new manifestation is high on intensity and dynamism, as conveyed on the great Women’s March, which put a damper on the lips of those who hastened to call a rematch against women’s rights. The truth is that the feminist movement experienced a great, revealing moment of renaissance in the 70s and 80s when it managed to establish a series of institutional changes which improved women’s everyday lives and it left its mark as a moral compass for the future. However, the end of the 80s brought with it a decline. We entered into an arid twenty year period of integration, internal division and derision of the very concept of feminism itself, which was presented in the media as a caricature of an unshaven and unsexy woman. Of course during the years of decline, processes persisted on an intellectual level within groups but their power and reach was limited. Today however, given that the glitz and glamour of lifestyle media has lost its sheen under the burden of a global economic crisis, against the menacing backdrop of growing extreme nationalism and religious fundamentalism, the lay of the land lends itself to the rise of a new type of feminism.

It started emerging in Poland last year alongside a trend towards attacking women’s reproductive rights and self-determination to the female body. It became evident that women weren’t just going to lie down and bear it, no, they were resolute in their decision to protect their rights. It was this reaction that influenced the Polish government into refraining from criminalizing abortion. Donald Trump’s election caused an international storm which drew in female disapproval worldwide, as he is the very embodiment of macho culture. “Trump is empowered by unbridled hatred and sexual activity that doesn’t hang around for consent. From when did we start asking women if we need permission to grope them, why should we? He may not be so explicit, but that is exactly what he means. He has opened the floodgates to anger and hatred. His supporters whether wealthy, poor or from the middle classes feel as though they were repelled or censored by the left, by feminists, by movements in support of political rights and equality, by Obama’s legacy, which permitted a black man to represent the nation”, writes Judith Butler, Professor of Rhetoric and Comparative Literature, University of California, Berkeley and queer theorist, writing on the Trump phenomenon. 

The Women’s March on 21st January, was the largest civil protest in the history of the USA and it sparked 700 protests around the globe which involved a total of 4,5 million protesters and set the pink  woollen beanie with cat ears against the red baseball hat with the slogan “Make American great again” and heralded the clashing of two worlds; the backward, intolerant, misogynistic, homophobic world, i.e. the stuff of the Wild West’s cowboy wet dreams, against that of the open world which embraces inclusivity, pluralism, like a living metaphor for darkness against light.  The pussyhat immortalized this contest and it made the covers of Time magazine and the New Yorker. This was followed by 8th March which didn’t take long to diverge from the soulless, standardized proclamations of government representatives, to denouncing consumerism and attacking female stereotypes, thereby reclaiming the Day as a struggle for women’s rights with mass demonstrations in all major cities.

New feminism is distinctive because of its inclusivity. It joins up stiletto heels to hijabs, it embraces cultural diversity, transgender women, those that feel female or refuse to be categorised on the basis of traditional norms on “masculinity” and “femminity”. The feminist movement of the 70s and 80s was criticized for being a white type of feminism, centred round a western worldview and because it didn’t interact with non-Western typologies of female existence. Albeit its huge contribution it couldn’t surpass surmounting contradictions that have been inherited from the modern world. Today, purified postmodern feminism lays down the terms for gender based engagement, class, gender, sexuality and the formation of identities but also gives rise to cinematic expressions of black feminism, native feminism, the lgbtqi community,  it has transformed the previous contract and creates a mosaic of verbal engagement, representation and action.

“Older feminist movements victimized women who didn’t fit into the mould of western feminism. Today the coordinating committee of Women’s March has a woman wearing a hijab. In general terms there is a plurality of voices emerging e.g. black and transgender women who have now found representation.  In Greece, this kind of dialogue isn’t so vibrant, given that there isn’t yet an established organization of women wearing hijabs. Recently however there was a concerted effort to welcome female immigrant groups into the Hellenic Womens Movement, as indeed was done with the African Womens Union. Disagreements still persist between older and younger feminists. Porn, slut shaming, BDSM, the hijab, these are the most common grounds of controversy. For the older feminists BDSM is simply not a practice that can be accommodated within feminism. Of course the most controversial topic is the hijab. I must confess that on a recent visit to Turkey, I felt bewildered to see 70% of women, even girls as young as 4 or 6, wearing the hijab.

I am however very interested in hearing the voices of women who say that the hijab is their personal choice. Basically in Greece feminism was for white city women. The world of work remains a hardcore patriarchy. My grandmother, Simela, a worker in a tobacco factory in Kavala, often felt betrayed by male co-workers. They had even gone on strike in protest of women being promoted to superior roles. My grandmother never forgot this”, we are told by Zoe Kokkalou, a social worker and member of the Feminist Initiative to combat violence against women. She maintains that what we are experiencing today is a conjuncture of decompression in a movement with depth and vision: “Crucial work is being done in the feminist movement in the USA. Whereas gender violence is rife in India and we are seeing mass mobilization there. Latin America presents us with some very interesting progress. In Africa we have a resurgence of female politicians. In Greece we have many groups and e-magazines. All this tells us that what we are experiencing is not transitory”, she adds.

The wind of global feminism is blowing over Greece too. The long financial recession intensified the terms of female oppression, e.g. job insecurity, unemployment, the gender pay gap, sexual harassment. Statistics recorded in the crisis show visible gender categorization. Whereas parameters pertaining to gender based violence and trafficking have taken on a particularly dramatic and multi-layered appearance. Despite the institutional background for dealing with gender based violence, we are seeing that there is a chasm between its purported work and what actually happens in daily life. The recent decision by the Court of Kavala to acquit the rapists in Xanthi on arguments which are complete fabrications, is just one endpoint of a sexist regime and the dominance of inequality. This environment has given rise to feminist collectives that re-establish female activism and seek radical interventions in the arena of speech and ideas.

Irini Dafermou, an administrator at Panteion University and a member of the recently launched active group “No Tolerance” speaks to VIMagazino about her experience: “Women who are living through a capitalism crisis and political conservatism are under siege. We have discussions and we are very concerned. The groundwork had been done. Last year in September after the rape case and forced prostitution of the 14year old in Larisa we decided to this form group. We wanted to create a platform which brought female initiatives together. That is how we formed Zero Tolerance. The group has been active for a year now and it is plugged into international developments. Some of its members are long standing feminists from the previous generation but the core members are young women, many 20-22 year olds, without any experience of politicization but who are oppressed and angry. They are angry that they are experiencing a dead end in terms of employment prospects due to the financial crisis. Sexism finds fertile breeding grounds in despair.

Nevertheless, their anger is creative.  This year’s demonstration of the 8th March was one of the largest we have known over the past 30 years. I think we are at the dawn of an era where feminism will be called to play a vital role. It won’t be opportunistic but the inception of a new movement, a new type of feminism that will be overwhelmingly inclusive. This is how the movement is described in America too, with a direct reference to the movement Occupy. I am very happy and optimistic. I perceive feminism as a channel which embraces every facet of life, from cradle to grave”, she concludes.

The new face of feminism is defined by a constant osmosis and dialogue with other movements. It embraces Black Lives Matter, it is against Islamophobia, it supports radical environmentalism for the protection of the planet, it fights against job insecurity, it supports a strong social state that will provide a safety net against poverty and despair.  With emancipation at its core it is indeed fuelled by women but it reaches out to wider social majorities. In this sense new feminism sows the seeds of a new democratic world order free from the powers of autocracy and patriarchy. This is how civil rights activist Angela Davis, rallied the crowds at the Women’s March in Washington: “At a challenging moment in our history, let us remind ourselves that we the hundreds of thousands, the millions of women, trans-people, men and youth who are here at the Women’s March, we represent the powerful forces of change that are determined to prevent the dying cultures of racism, hetero-patriarchy from rising again. We recognize that we are collective agents of history and that history cannot be deleted like web pages”.

Πρώτο άρθρο: Ο καθημερινός σεξισμός

Πάνε πάνω από οχτώ χρόνια απ' όταν προσλήφθηκα πρώτη φορά ως δημοσιογράφος. Με μεγάλη δυσκολία μπορώ να ανακαλέσω τα πρώτα ρεπορτάζ που έκανα ή τις πρώτες ειδήσεις που συνέταξα σ' αυτήν την αδιάκοπη και συχνά θλιβερή ροή ενημέρωσης που μεσολάβησε. Αυτό που θυμάμαι έντονα είναι η αμηχανία και το άγχος του πρώτου καιρού μπαίνοντας σε μια αίθουσα σύνταξης που αποτελούνταν κατά 80% από άνδρες. Κάθε πρωί επιτελούσα μια νευρωσική τελετουργία – βγαλμένη από τις ταινίες του Γούντι Αλλεν – μπροστά από τη ντουλάπα μου. Το βασικό μου μέλημα ήταν να ντυθώ «κατάλληλα», ώστε να μην αφήσω περιθώρια παρερμηνειών ή υπαινικτικών σχολίων στους άνδρες συναδέλφους μου. Μετά, κατά τη διάρκεια της βάρδιας προσπαθούσα να είμαι σχεδόν αόρατη και όσο το δυνατόν πιο παραγωγική, να μην αντιδρώ στο δικό τους λεκτικό ή εξωλεκτικό και βαθιά ανδρικό κώδικα επικοινωνίας, να μη βγαίνω για τσιγάρο, να μη χαζεύω ένα πεντάλεπτο έξω από το παράθυρο , να μην πονάω όταν είμαι αδιάθετη. Ήταν ένα ιδιότυπο δικό μου διάβημα για να αποδείξω ότι είμαι αντάξια τους. Δεν ήταν ότι δε με είχε ακουμπήσει η σύγχρονη φεμινιστική θεωρία. Το αντίθετο. Είχα ξεπατικώσει ήδη αρκετή Μπάτλερ και Κρίστεβα, είχα διαδηλώσει ενάντια στην έμφυλη βία, είχα καλέσει αρκετές φορές την Αστυνομία όταν άκουγα νυχτερινά γυναικεία ουρλιαχτά πόνου πίσω από κάποια κλειστή πόρτα. Δεν είχα κατορθώσει όμως να αποτινάξω από πάνω μου το ίχνος ανασφάλειας ή εκ προιμίου εσωτερικευμένη ενοχής του να είσαι γυναίκα που μας κληροδότησε ένας αμείλικτα πατριαρχικός κόσμος. Δε μπορούσα επαρκώς να ανιχνεύω και να αντιπαλεύω τις καθημερινές, άρρητες, διάχυτες εκδοχές του σεξισμού που είναι τόσο βαθιά ριζωμένες στο συλλογικό ασυνείδητο , ώστε να φυσικοποιούνται και να κατακλύζουν το σύμπαν μας. Πέρασαν πολύς καιρός, πολλές κυβερνήσεις και πολλά μνημόνια για να εγκαταστήσω μια πιο ισότιμη σχέση μαζί τους. Κάποια «κάστρα», βέβαια, δε γκρεμίστηκαν ποτέ. Μέχρι τη στιγμή που έφυγα δεν είχαν πεισθεί ότι αντιλαμβανόμουν όντως τη λειτουργία του  offside στο ποδόσφαιρο.

Αυτή είναι η δική μου – μία μεταξύ αμέτρητων άλλων – εμπειρία του καθημερινού σεξισμού και του τρόπου που αυτός διεισδύει στην ίδια την υποκειμενικότητα ακρωτηριάζοντας μεθοδικά και αθόρυβα ένα κομμάτι της ελευθερίας της. Ο Eduardo Bonilla – Silva στο βιβλίο του «Ρατσισμός χωρίς Ρατσιστές» εξήγησε πως ο ρατσισμός εξακολουθεί να αποτελεί τροχοπέδη στην ισότητα και την ευημερία της μαύρης κοινότητας στην Αμερική, παρά το γεγονός ότι κανείς πλέον δεν αυτοπροσδιορίζεται ως ρατσιστής. Αντιστοίχως θα μπορούσαμε να κωδικοποιήσουμε το φαινόμενο του «σεξισμού χωρίς σεξιστές», καθώς στις μέρες μας η συντριπτική πλειονότητα των ανδρών αποκηρύσσει μετά βδελυγμίας το σεξισμό αλλά αυτός πάντα ξεγλιστράει από τις «ομολογίες πίστης» στα δικαιώματα των γυναικών και διαχέεται παντού. Τον διαβάζεις στα σχολικά εγχειρίδια, στρογγυλοκάθεται στα διπλανά έδρανα του πανεπιστημιακού αμφιθέατρου, αντανακλάται στο βλέμμα του αφεντικού και των συναδέλφων σου στη δουλειά,  σου κορνάρει με αναίδεια στο δρόμο, σε περιορίζει στο μετρό , ξεπετιέται ξεδιάντροπα και κυνικά τα βράδια από την οθόνη της τηλεόρασης.

Μπορεί η κυρίαρχη  εννοιολόγηση του σεξισμού να είναι ιδιαίτερα ελαστική και να συνίσταται κυρίως στο πάνω άκρο της, στις μορφές δηλαδή της έμφυλης βίας που μετριούνται σε σημαδεμένα σώματα και ψυχές και σε δελτία αστυνομικών συμβάντων. Ωστόσο, η έμφυλη βία είναι το οριακό και καθόλου μεμονωμένο ή ασυνήθιστο απόσταγμα της σεξιστικής κουλτούρας. Υπάρχει ένα ολόκληρο πλέγμα σχέσεων, μηχανισμών, αντιλήψεων και συμπεριφορών που συγκροτούν με ατσαλένια πυγμή και ευλαβική προσήλωση το οικοδόμημα του σεξισμού, σύμφωνα με το οποίο στην κοινωνικά διαμορφωμένη αντίθεση του φύλου η γυναίκα ταυτίζεται πάντα με τη θέση της υποτέλειας ή της μειονεξίας. Αυτό ακόμα κι αν δεν ειπώνεται ρητά ως τέτοιο, υπονοείται με αφοπλιστική σαφήνεια μέσα από την αναπαραγωγή των έμφυλων στερεοτύπων.

«Εχουμε μάθει να θεωρούμε φυσιολογικές πολλές συμπεριφορές, χωρίς αυτό να τις κάνει λιγότερο σεξιστικές: βλέμματα ή σχόλια – όχι πολύ χυδαία – στο δρόμο, αναφορές σε δουλειές του σπιτιού ως γυναικείες, φράσεις του τύπου «πως κάνει έτσι αυτή, περίοδο έχει/ αγάμητη είναι;». Το πρόβλημα με τον μη βίαιο σεξισμό είναι ότι εκδηλώνεται με τρόπο που είναι δύσκολο να τον περιγράψεις. Νιώθεις ότι υπάρχει ένας καταμερισμός υποχρεώσεων, εμπιστοσύνης ή ότι σου μιλάνε απλά αλλιώς, με λιγότερο σεβασμό απ' όταν απευθύνονται σε άνδρες» αναφέρει η Άννα Σιγαλού, φοιτήτρια και μέλος των φεμινιστικών πρωτοβουλιών «Καμία Ανοχή» και «Φύλο Συκής». Η ίδια συνεχίζει σταχυολογώντας τις δικές της βιωματικές εμπειρίες: «Εγώ ας πούμε ότι θεωρούμαι από τις τυχερές, καθώς δεν αντιμετωπίζω έντονο σεξισμό στο οικογενειακό και φιλικό μου περιβάλλον. Φυσικά αυτό δε σημαίνει ότι γλιτώνω από το σεξισμό γενικότερα. Θυμάμαι άσχημα περιστατικά από άνδρες που με προσέγγισαν ερωτικά και τους απέρριψα, ο ένας με έπαιρνε τηλέφωνα για κανα δίμηνο και με έβριζε αρκετά χυδαία και ο άλλος μου πούλησε τσαμπουκά γιατί ισχυριζόταν ότι πληγώθηκε. Επίσης, ένας φίλος μου σε μια εκδρομή εμπιστεύτηκε αμέσως το αυτοκίνητο του στους άνδρες της παρέας και όχι σε μένα-  παρά μόνο αφού τσακωθήκαμε-  κι ας ήμασταν εξίσου καλοί ( ή κακοί) οδηγοί. Αν πας να μιλήσεις για ένα μη βίαιο περιστατικό που δεν αφήνει σημάδι ή σε σ' επηρεάζει με μόνιμο τρόπο, δε θα βρεις ακροατήριο να σε καταλάβει. Το να σε κοιτούν στο λεωφορείο επίμονα και να νιώθεις στριμωγμένη δε θεωρείται σοβαρό , παρότι συμβαίνει σε όλες. Υπάρχει ένα διαρκές στρίμωγμα των γυναικών στο δημόσιο χώρο»

Ο σεξισμός αποτελεί ενδημικό στοιχείο της πραγματικότητας ως αναπόσπαστο τμήμα της εξουσίας, όχι μόνο με την κατασταλτική και απαγορευτική της διάσταση αλλά με τον τρόπο που η φουκωική σκέψη ανάδειξε την παραγωγική της ισχύ με την έννοια της ενσωμάτωσης. Το φύλο δεν είναι μια σταθερή και αναλλοίωτη κατηγορία νοήματος. Είναι ένα βασικό πεδίο άσκησης εξουσίας που κατασκευάζεται κοινωνικά μέσω της επιτελεστικότητας, της εκπλήρωσης δηλαδή κανονιστικών πολιτισμικών και σε μεγάλο βαθμό υπόγειων επιταγών. Γίνεσαι γυναίκα ή γίνεσαι άνδρας μέσα από την ενεργητική αναπαραγωγή της νόρμας για τη θηλυκότητα και την αρρενωπότητα. Μόνο που αυτοί οι κοινωνικοί ρόλοι δεν αναπτύσσονται σε μια ανώδυνη συνθήκη ισότητας. Πατάνε εξαρχής στο χνάρι της πατριαρχίας. Έτσι ο σεξισμός εμφιλοχωρεί στις ζωές μας από τα πρώτα στάδια της ύπαρξης μας και δημιουργεί ένα νεφέλωμα από πάνω μας που μας συνοδεύει σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής. Κανονικοποιείται. Το είδωλο του γίνεται μια οικεία ,παρότι πάντα διαστρεβλωτική και ενδόμυχα στενάχωρη , αναπαράσταση του εαυτού μας. Δε μας αρέσει, μας κάνει να νιώθουμε άβολα, μας εξωθεί στη συμβίωση με την αμηχανία ή την πειθαρχική αφομοίωση υποτιμητικών συμπεριφορών. Είναι τόσο συχνή και ενίοτε προβλέψιμη η εμφάνιση του που δε μας σοκάρει. Είμαστε προετοιμασμένες όταν οδηγούμε ,όσο άρτια κι αν το κάνουμε, να υποστούμε παρατεταμένες κόρνες, απειλητικά ανοιχτά παράθυρα ή υπόκωφους ψιθύρους τύπου «α γυναίκα είναι». Ξέρουμε ότι θα προσπαθήσουμε πολύ περισσότερο για την επαγγελματική μας ανέλιξη. Έχουμε εξασκηθεί τα βράδια να προχωράμε λαχανιάζοντας για να φτάσουμε σπίτι μας. Έχουμε επίγνωση ότι το πέρασμα του χρόνου, το γήρας, η παρέκκλιση από τα πρότυπα ομορφιάς σε μας είναι ασυγχώρητα.  Εμείς μετά τα 40 πάντα θα γινόμαστε οι «καημένες που έσπασε η μούρη τους», ενώ εκείνοι θα γίνονται οι γοητευτικοί τύποι με τη «χαριτωμένη καράφλα» ή τις «σέξυ γκρίζες τρίχες». Για τις δικές μας σεξουαλικές δυσλειτουργίες θα φταίμε εμείς ως «ανέραστες» ή «ξενέρωτες», για τις δικές τους θα φταίμε πάλι εμείς. Αυτό μαθαίνουμε από μικρές και εφευρίσκουμε στρατηγικές άμυνας και απώθησης για να το διαχειριστούμε. Κι όταν επιλέξουμε το δρόμο της συζήτησης, πιθανότατα θα σκοντάψουμε στην αδυναμία κατανόησης ή την ανοιχτή ειρωνεία.

«Από τις πιο δυσάρεστες στιγμές του ελεύθερου μου χρόνου είναι όταν στο πλαίσιο μιας εξόδου καλούμαι άρρητα να χαμογελάσω ή έστω να μειδιάσω επειδή κάποιος στην ομήγυρη θα κάνει ένα σεξιστικό σχόλιο. Εκεί οι επιλογές που μου ανοίγονται είναι δύο: αδιαφορία (και άρα καταπίεση) ή άνοιγμα της συζήτησης με την έκφραση της δυσφορίας μου. Οι πρώτες στερεότυπες ατάκες που θα ακούσω, είναι οι εξής: «Ε, εντάξει είσαι υπερβολική» ή η πιο ψαγμένη «Αμάν με το πολίτικαλ κορέκτ δεν μπορούμε να κάνουμε μια συζήτηση». Δουλεύω σε ένα περιβάλλον γεμάτο… τεστοστερόνη, δηλαδή με άντρες που θέλουν να κάνουν εμφανή την αντρική τους παρουσία. Μία γυναίκα δημοσιογράφος πρέπει να αποδείξει ότι αξίζει την εν λόγω επαγγελματική ιδιότητα και να υιοθετήσει ένα παραδοσιακό αντρικό ύφος γραφής. Ακόμα και η θεματολογία θεωρείται εκ προοιμίου κατανεμημένη κατά φύλο. Σπάνια για παράδειγμα  ασχολείται με την ύλη του πολιτισμού ένας άντρας συνάδελφος. Ή επίσης θεωρείται περίεργο που στα επεισόδια που κατά καιρούς εκτυλίσσονται στο Κέντρο της Μόριας πηγαίνω μόνη μου» επισημαίνει η Ανθή Παζιάνου, δημοσιογράφος στα τοπικά μέσα της Λέσβου «Εμπρός» και «Ράδιο Αίολος» και ανταποκρίτρια της εφημερίδας «Καθημερινή».

Η Ανθή με τη μαρτυρία της φανερώνει μια πτυχή της καταπίεσης που υφίστανται οι γυναίκες – εργαζόμενες στον κλάδο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Πρόκειται για έναν πολύ κομβικό κλάδο που έχει μια ξεκάθαρη λειτουργία ως ιδεολογικός μηχανισμός , παράγοντας και αναπαράγοντας στερεότυπα. Από τον ακατέργαστο μισογυνισμό του Θέμου Αναστασιάδη που ανέλαβε εργολαβικά μέσω της εφημερίδας του την επιχείρηση συμβολικής εξόντωσης γυναικών μέχρι τις ηδονοβλεπτικές και αντικειμενοποιημένες απεικονίσεις του γυναικείου σώματος στα life style  περιοδικά, τα ελληνικά media ζέχνουν σεξισμό. « Αντιμετωπίζουν τις γυναίκες είτε ως αντικείμενα του σεξ , είτε ως «νοικοκυρές» και «μανούλες» στο ψυχαγωγικό κομμάτι και στο ενημερωτικό είναι σχεδόν απούσες. Τα πάνελ των ενημερωτικών εκπομπών είναι ανδροκρατούμενα με εξαίρεση τις ελάχιστες γυναίκες βουλεύτριες και υπουργούς. Η ίδια η δομή της ελληνικής τηλεόρασης υπονοεί ότι οι γυναίκες δεν είναι ικανές για σοβαρές αναλύσεις παρά μόνο για μαγείρεμα , μόδα και κουτσομπολιό.  Ενοχλούμαι πολύ όταν σεξιστικά εγκλήματα όπως οι γυναικοκτονίες ή η ενδοοικογενειακή βία δεν αναφέρονται ως τέτοια αλλά κάτω από τον βαθιά προσβλητικό και παραπλανητικό τίτλο του «εγκλήματος πάθους». Μ' αυτόν τον τρόπο λειτουργούν αθωωτικά επί της ουσίας για τους δράστες και αποσιωπούν την πατριαρχική ρίζα αυτών των εγκλημάτων» προσθέτει η Ανθή Παζιάνου.

Η αλήθεια είναι ότι στην εποχή μας υπάρχει μεν η αναβίωση του καθάριου , ατόφιου και άγαρμπου σεξισμού όπως αυτός ενσαρκώνεται στη φυσιογνωμία του Ντόναλντ Τραμπ, εντούτοις πολλοί άνδρες επιδιώκουν να φυσήξουν από πάνω τους την ταμπέλα του σεξισμού. Συχνά ,όμως, τα επιχειρήματα τους , παρά τις πρόχειρες εξωραιστικές πινελιές,  εκπορεύονται από την ίδια τη μήτρα του σεξισμού. Η επίκληση της διαφοράς των φύλων σ' ένα ιστορικό και εξελικτικό process που απλώς υπερασπίζεται τον εμφυλο καταμερισμό εργασιών και αρμοδιοτήτων, ο θαυμασμός της «γυναικείας φύσης» ή του «ωραίου φύλου» ουσιοκρατικής εμπνεύσεως που επιμένει την παραδοσιακότητα του γυναικείου ρόλου και επιδιώκει τον πατερναλισμό της γυναικείας ύπαρξης, η συνομωσιολογική στρατηγική που αντιλαμβάνεται τις γυναίκες ως υποχθόνια πλάσματα με μαγικές ιδιότητες και τους άνδρες ως αθέατες μαριονέτες ή η άρνηση της πατριαρχίας άρα και της ανάγκης ύπαρξης του φεμινισμού είναι συγκαλυμμένες εκδοχές του σεξισμού. Πλάι σ' αυτές ξεφυτρώνουν νέες μορφές σεξισμού και γυναικείας καταπίεσης , όπως το  stealthing, η πρακτική των ανδρών να αφαιρούν το προφυλακτικό κατά τη διάρκεια του σεξ χωρίς τη συγκατάθεση των συντρόφων τους , πρακτική που σύμφωνα με αμερικανική έρευνα εξελίσσεται σε «μόδα». Επίσης,  το slut shaming , το κοινωνικό στίγμα που αποδίδεται στις γυναίκες εξαιτίας της διαχείρισης της σεξουαλικότητας τους ή το revenge porn, η δημοσιοποίηση στοιχείων σεξουαλικού περιεχομένου μιας κοπέλας (φωτογραφίες, μηνύματα, βίντεο) χωρίς τη συναίνεση της. Πρόκειται για δύο εκδοχές που έχουν στον πυρήνα τους τον έλεγχο της γυναικείας σεξουαλικότητας και την τιμωρία των γυναικών που επιδιώκουν την χειραφέτηση τους. Με την παντοκρατορία των  social media προσλαμβάνουν μεγάλη ένταση , σπιλώνοντας συνειδήσεις και καταρρακώνοντας προσωπικότητες.

Πως αλλιώς ,όμως, θα μπορούσε να συμβεί από τη στιγμή που η ίδια η Πολιτεία ως συντεταγμένη ολότητα δεν αρθρώνει με παρρησία ένα υπόδειγμα αντισεξισμού  αλλά βγάζει από τα σπλάχνα της τα αποκρουστικά ομοιώματα του αντιφεμινισμού . Ο σεξισμός εκλέγεται στο Κοινοβούλιο, γίνεται πολιτικό ιδίωμα και χειροκροτείται με πάθος. Το πολιτικό ρεπορτάζ βρίθει περιπτώσεων, από το αλήστου μνήμης «πάψε μωρή καλτσοδέτα» του Σωκράτη Ξυνίδη προς την Εύα Καιλή, το «εδώ γυναίκα παίρνεις και μπορεί να σου βγει σκάρτη» του Ιορδάνη Τζαμτζη μέχρι τον τρόπο που αξιοποιήθηκαν εργαλειακά στο δημόσιο μικροπολιτικό καλαμπούρι ως λάφυρα τα ονόματα της Σκάρλετ Γιόχανσον και της Γεωργίας Βασιλειάδου. Οι γυναίκες πολιτικοί δε σχολιάζονται στη δημόσια σφαίρα τόσο για το έργο τους, όσο ως γυναίκες. Ο Στέφανος Κασιμάτης μάλιστα πρόσφατα για την περίπτωση της Τασίας Χριστοδουλοπούλου δε δίστασε να βγάλει ωμό μισογυνισμό που ο ίδιος βάφτισε αργότερα «χιούμορ» ,παρότι κανείς δε γέλασε. Τα σκάγια παίρνουν συχνά τις συντρόφους των πολιτικών. Η εκστρατεία της Αυριανής εναντίον της Δήμητρας Λιάνης έγραψε μια από τις πιο βρώμικες σελίδες στον ελληνικό τύπο. Η ίδια εφημερίδα , βέβαια, δε φάνηκε να μετανοεί για κάτι, αφού επανήλθε το 2015 καλώντας το σύζυγο της Ζωής Κωνσταντοπούλου «να τη μαζέψει».  Οι Έλληνες αρθρογράφοι και πολλοί απλοί χρήστες του Διαδικτύου δεν έχουν άποψη μόνο για τις συντρόφους των Ελλήνων πολιτικών. Όχι ο σεξισμός δεν έχει σύνορα. Μια χαρά ξεσπάθωσαν εναντίον της Μπριζίτ Τρονιέ, της συζύγου του Εμανουέλ Μακρόν. Δεν είναι ότι δεν έχουν παρελάσει από τη δημόσια σφαίρα ζευγάρια με εικοσιπέντε χρόνια διαφοράς μεταξύ τους. Πολλοί άνδρες πολιτικοί και μη,  είναι παντρεμένοι με μικρότερες ηλικιακά γυναίκες. Αυτό είναι οκ. Μπορεί  μάλιστα να τους προσδίδει πόντους στο κοινωνικό βαρόμετρο. Ένας άνδρας με μια μικρότερη σύντροφο πλαισιώνεται συνήθως από συμφραζόμενα «μαγκιάς». Η περίπτωση της Τρονιέ, προκάλεσε σάλο ακριβώς γιατί διέρρηξε την εγκατεστημένη ιεράρχηση των έμφυλων ρόλων. Οι θεματοφύλακες της πατριαρχίας είτε με μασκαρεμένο σεξισμό που εκτρέπεται σε φθηνές ψυχολογιοποιήσεις περί «οιδιποδείου» , είτε με απροσχημάτιστη κριτική προς την ερωτική επιλογή του Μακρόν – αυτόβουλη βεβαίως γιατί ουδείς ζήτησε τη γνώμη τους – ξιφούλκησαν υπέρ ενός φαλλοκρατικού κατεστημένου.

Μια γυναίκα με μεγάλη θητεία στο μεταπολιτευτικό φεμινισμό αλλά και αποδέκτρια σεξιστικών συμπεριφορών ως βουλεύτρια και ιστορικός, η Μαρία Ρεπούση , καταθέτει στο Inside Story τη δική της εμπειρία: «Οι γυναίκες πολιτικοί δέχονται πολλές σεξιστικές επιθέσεις, προκειμένου να ακυρωθούν πολιτικά. Ένας πρόσφορος τρόπος είναι η εμφάνιση μας. Αν βάλετε στο google ´Ρεπούση και κάλτσες´ θα εμφανιστούν μια σειρά φωτογραφίες με τις γάμπες μου την ώρα που ψηφίζω στη Βουλή. Οι γυναίκες στο κοινοβούλιο κρινόμαστε πολλές φορές όχι για τις απόψεις μας αλλά για τα ρούχα, τις τσάντες, τα τακούνια, κλπ. Το δυστύχημα δεν είναι μόνο αυτό. Είναι και το ότι δεν υπάρχει από τη μεριά των γυναικών πολιτικών μια ενιαία σταθερή στάση αλληλεγγύης ανεξάρτητα από το πολιτικό κόμμα στο οποίο ανήκει η πολιτικός που δέχεται τη σεξιστική επίθεση. Ο πολιτικός κόσμος στην Ελλάδα και γενικά η πολιτική είναι ακραία πατριαρχική. Και στην αντιπροσώπευση αλλά και στη συγκρότηση και στη ρητορική. Ο φεμινισμός είναι γι' αυτόν μια καρικατούρα, ακόμα και όταν για λόγους πολιτικής ορθότητας υπερασπίζεται την ισότητα των φύλων. Από τις πιο δύσκολες μέρες της βουλευτικής μου θητείας ήταν η 8 του Μάρτη που άκουγα τους δεκάρικους λόγους των κομμάτων για τις γυναίκες. Οι γυναίκες γινόμαστε συχνά εύκολος στόχος στις αντιπαραθέσεις ακριβώς διότι ανασύρεται η έμφυλη ιδεολογία και η στοχοποίηση επιτυγχάνει πλήρως.  Και στη δική μου περίπτωση αλλά και σε άλλες που ο στόχος ήταν γυναίκα, η διαμάχη αποκτά ακραία χαρακτηριστικά που αφορούν ακόμα και τη σωματική μας ακεραιότητα.  Για παράδειγμα, Υφυπουργός της τωρινής κυβέρνησης προερχόμενος από τους ΑΝΕΛ καλούσε τους Χρυσαυγίτες να με ´συνωστίσουν´ στη Βουλή για να καταλάβω τί σημαίνει συνωστισμός. Στη διαδικασία της υπουργοποίησής του, αυτό δεν μέτρησε καθόλου»

Ένα πολύ καθοριστικό εργαλείο για τη θεμελίωση του σεξισμού της καθημερινότητας είναι η γλώσσα, που διαπνέεται από την κυριαρχία του αρσενικού και στυλώνει τα πόδια στην επινόηση λέξεων και σημάνσεων που να αγκαλιάζουν πιο σφαιρικά τις έμφυλες ταυτότητες. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν προσπάθειες, ατομικές και συλλογικές, παρέμβασης στο πεδίο του λόγου αλλά είναι άκρως δηλωτικό της προσκόλλησης στη σεξιστική κουλτούρα το γεγονός ότι αυτές αντιμετωπίζονται ως υστερικές αγκυλώσεις που τραυματίζουν τον αυθορμητισμό. Όταν ζητάμε από τους συνομιλητές μας να μην κάνουν σεξιστικά αστεία, να μην αξιώνουν το ρόλο του κριτή στην εμφάνιση των γυναικών, να μη σχολιάζουν τη σεξουαλική δραστηριότητα με όρους κυριαρχίας, να μετουσιώσουν το συντακτικό τους ώστε να είναι πιο συμπεριληπτικό, μας φέρονται σα να είμαστε ξωτικά από την άγνωστη χώρα της πολιτικής ορθότητας. Λες και ο λόγος δεν είναι ένα φορτισμένο πεδίο που νοηματοδοτεί την πραγματικότητα. Στη λακανική σκηνή μάλιστα ο λόγος νοείται ως δύναμη κατασκευής της υποκειμενικότητας με το φαλλό σε περίοπτη θέση.

Ο Επίκουρος Καθηγητής Παιδαγωγικής – Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στο ΑΠΘ, Δημήτρης Ζάχος εξηγεί πως ο λόγος που διαπραγματευόμαστε παραμένει σκληρά φαλλικός: «Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε είναι προκατειλημμένη αφού αντανακλά τις κοινωνικές δομές, γεγονός που επιδρά στον τρόπο που συλλαμβάνουμε τα πράγματα και που σκεφτόμαστε. Ο γλωσσικός σεξισμός κυριαρχεί στο δημόσιο και ιδιωτικό λόγο και συμβάλει στην αναπαραγωγή της σεξιστικής ιδεολογίας και των κοινωνικών πρακτικών που εκπορεύονται από αυτήν. Ο γλωσσικός σεξισμός εκδηλώνεται σε μορφολογικό, συντακτικό και σημασιολογικό γλωσσικό επίπεδο. Πιο αναλυτικά: Στο μορφολογικό επίπεδο έχει θεσπιστεί (από άνδρες γλωσσολόγους) κανόνας, με βάση τον οποίο «το αρσενικό προηγείται του θηλυκού». Πχ, στο σύνταγμα του ελληνικού κράτους ο όρος «Ελληνίδες» αναφέρεται μόλις μία φορά, ενώ σε όλες τις άλλες περιπτώσεις κυριαρχεί ο όρος «Έλληνες». Στο συντακτικό επίπεδο ο κανόνας είναι ότι όταν τα υποκείμενα μιας πρότασης είναι διαφορετικού γένους, επικρατέστερο θεωρείται το αρσενικό. ο Πχ. «Ο Κώστας και η Νίκη υπήρξαν συνάδελφοι στο παρελθόν». Στο σημασιολογικό επίπεδο, ας σκεφτούμε μόνο τη σημασία που δίνουμε στις λέξεις γυναικάκι, γυναικοδουλειά, γυναικωτός, γύναιο και από την άλλη πλευρά ανδρεία, ανδρείκελο, ανδρειώνομαι)»

Για να καταδείξει τη δομική παρουσία του σεξισμού και το πώς διαμορφώνεται το κατάλληλο υπόβαθρο για την εκδήλωση της έμφυλης βίας, η γαλλίδα σκηνοθέτρια  Eleonore Pourriat δημιούργησε μια ιδιαίτερα ευφυή και πειραματική ταινία μικρού μήκους με τίτλο «Oppressed Majority» ( Καταπιεσμένη Πλειοψηφία). Στην ταινία παρουσιάζεται η πραγματικότητα αντεστραμμένη με τις γυναίκες να συμπεριφέρονται όπως ακριβώς οι άνδρες, να τρέχουν για παράδειγμα γυμνόστηθες στο δρόμο πλάι σε άνδρες που σέρνουν καροτσάκια με μωρά, να ουρούν ελεύθερα στα στενάκια της πόλης, να πειράζουν τους περαστικούς άνδρες, να τους παρενοχλούν σεξουαλικά. Είναι ένα εξαίσιο σκαρίφημα για τη σεξιστική αποικιοποίηση της καθημερινότητας και την επικινδυνότητα που ενέχει.  Το ενθαρρυντικό είναι υπό το πρίσμα της αναγέννησης του φεμινισμού τόσο στην τέχνη, όσο και στη δημοσιογραφία υπάρχει μια διεθνής τάση αποκάλυψης του καθημερινού σεξισμού, ακόμα και στις πιο εμπεδωμένες του όψεις. Πρόσφατα έγινε viral ένα βίντεο του ABC για τη γυναικεία περίοδο και την ανάγκη να απαλλαγεί από την περιφρονητική της παθολογικοποίηση στη δημόσια σφαίρα και τις σημασιοδοτήσεις μιαρότητας. Το να επανοικειοποιηθούμε την περίοδο , για παράδειγμα, σαν μια απλή και βασική λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος και να σταματήσουμε να ανταλλάζουμε σερβιέτες και ταμπόν με συστολή και μυστικοπάθεια σα να κάνουμε νταλαβέρυ ναρκωτικών στην Ομόνοια, είναι μια μικρή νίκη έναντι του σεξισμού. Η πλατφόρμα Everyday sexism project είναι ένας χώρος που οι γυναίκες μπορούν να καταθέτουν τις μαρτυρίες τους για τον καθημερινό σεξισμό. Στο επίκεντρο αυτού του σύγχρονου προβληματισμού είναι το βίωμα των ίδιων των γυναικών όχι ως μια εξατομικευμένη υπόθεση αλλά ως ένα εν δυνάμει συγκρουσιακό εγχείρημα. Εξάλλου, αυτό που μας έμαθε η θεωρία του μεταμοντερνισμού είναι ότι το βίωμα είναι πάντα πολιτικό. Το να μιλήσουμε ,λοιπόν, εμείς οι γυναίκες για το σώμα και την καθημερινότητα μας, σημαίνει ότι ανακαλύπτουμε και μιλάμε για τους υποφωτισμένους τόπους της καταπίεσης και της κακοποίησης. Σημαίνει ταυτόχρονα μια διαδικασία επίγνωσης που γυρνάει ανάποδα την κλεψύδρα της ανοχής.

 

Δεύτερο άρθρο: «It's a man's world: Σεξουαλική παρενόχληση»

Υπάρχει μια κατηγορία ήχων σχεδόν άγνωστη για την πλειονότητα των λευκών straight ανδρών. Είναι ο ήχος της ανάσας που κόβεται σ' έναν έρημο σκοτεινό δρόμο, το λαχάνιασμα από ένα γρήγορο αγωνιώδες βάδισμα για να φτάσεις ασφαλής στο σπίτι σου τη νύχτα, το εσωτερικευμένο συνήθως ανάθεμα στο μετρό ή στο φανάρι μιας πολυσύχναστης λεωφόρου, το σφίξιμο των δοντιών στη δουλειά ή στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου, ο αντίλαλος ενός παρατεταμένου «όχι» που έσβησε σε μια πράξη επιβολής της ανδρικής κυριαρχίας. Αυτός είναι ο ήχος του φόβου, όχι του υπαρξιακού φόβου για το θάνατο, το χρόνο και την αρρώστια, ούτε του νευρωσικού φόβου που συμβολοποιείται σε συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις. Είναι ο γυναικείος φόβος. Αναπόσπαστη, ανείπωτη και επώδυνη πτυχή του συλλογικού μας βιώματος και της συλλογικής μας μνήμης ως γυναίκες. Μας συνοδεύει ακούσια από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξης μας αρχικά μ' έναν απροσδιόριστο και νεφελώδη τρόπο και στη συνέχεια σχηματοποιείται στη μορφή ενός άνδρα. Μπορεί να είναι ένας συγγενής, ένας συμφοιτητής, ένας εργοδότης ή συνάδελφος, ένας παντελώς άγνωστος στο δρόμο ή στο μπαρ, κάθε άνδρας που παρενοχλεί σεξουαλικά μια γυναίκα. Είναι η αρχετυπική απειλή και συνάμα η επιτομή της μάτσο κουλτούρας που οι περισσότερες, δυστυχώς,  έχουμε αντικρύσει κάποια στιγμή το τρομακτικό είδωλο της.

Η συζήτηση για το sexual harassment βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος με αφορμή κάποια μελανά περιστατικά , αρχής γενομένης με το σεξιστικό παραλήρημα σε παγκόσμια μετάδοση του Ντόναλντ Τράμπ και τις πλείστες καταγγελίες σεξουαλικής παρενόχλησης εις βάρος του προέδρου των ΗΠΑ μέχρι  τη σιωπηρή «άφεση αμαρτιών» που έδωσε το Χόλυγουντ στον Κεισι Αλφεκ για τις δύο εις βάρος του καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση , όπως αυτή αποτυπώθηκε στην άβολη στιγμή που η Μπρι Λάρσον διεκπεραίωσε την απονομή του Οσκαρ για τον Α' ανδρικό ρόλο. Δίπλα σ' αυτά πρέπει να συμπληρωθεί η υπόθεση της Uber. Η Σούζαν Φάουλερ , πρώην εργαζόμενη της εταιρείας κατήγγειλε δημόσια πως έγινε στόχος σεξουαλικής παρενόχλησης από τον μάνατζερ της. Η ίδια πριν προχωρήσει στην κοινοποίηση του γεγονότος, απευθύνθηκε στο τμήμα HR της εταιρείας, το οποίο αρνήθηκε να τιμωρήσει το δράστη με την αιτιολογία ότι είχε υψηλές επιδόσεις και ότι  ήταν το «πρώτο του σφάλμα». Μετά το δημόσιο διάβημα της Φάουλερ και την επανεργοποίηση του κινήματος #DeleteUber η εταιρεία ανακοίνωσε ότι προσλαμβάνει τον πρώην Υπουργό Δικαιοσύνης των ΗΠΑ Ερικ Χολντερ προκειμένου να διερευνήσει την καταγγελία και να συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός ευνοϊκότερου περιβάλλοντος για τις γυναίκες.

Βέβαια, αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ο γυάλινος και hi tech κόσμος της Silicon Valey τραντάζεται από ένα σκάνδαλο σεξουαλικής παρενόχλησης. Κολοσσοί της υψηλής τεχνολογίας όπως η Apple και η Google έχουν κατηγορηθεί κατά καιρούς για την αναπαραγωγή ενός σεξιστικού εργασιακού περιβάλλοντος που ευνοεί τη σεξουαλική παρενόχληση και τις έμφυλες διακρίσεις. Σε μια έρευνα που διεξάχθηκε σε 200 γυναίκες – εργαζόμενες σε εταιρείες τεχνολογίας , το 60% δήλωσε πως αντιμετώπισε ανεπιθύμητες σεξουαλικές προκλήσεις, ενώ μια στις τρείς δήλωσε πως φοβόταν για την προσωπική της ασφάλεια. Η βρετανική εφημερίδα Guardian έφερε στο φως της δημοσιότητας και μια σειρά στοιχείων που φανέρωσαν τις επηδιμικές διαστάσεις της σεξουαλικής παρενόχλησης και της έμφυλης βίας στα βρετανικά πανεπιστήμια. Σύμφωνα με αυτά, σε διάστημα έξι ετών καταγράφονται 300 τέτοιες συμπεριφορές του προσωπικού, που στην πλειοψηφία τους είτε αποσιωπήθηκαν από τα ίδια τα θύματα από το φόβο των επιπτώσεων στις σπουδές του ή τις καριέρες τους , είτε επιδιώχθηκε μια ανεπίσημη «λύση» εντός της ακαδημαϊκής κοινότητας.

Σαφώς και η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι ένα πρόβλημα που ευδοκιμεί στον αγγλοσαξωνικό κόσμο. Είναι μια κανονικοποιημένη μορφή έμφυλης βίας που υπάρχει παντού, σε κάθε χώρα, στην ιδιωτική και τη δημόσια σφαίρα. Ωστόσο, παραμένει εξαιρετικά δύσκολο να καταγραφεί , αφενός γιατί τα θύματα δεν προχωρούν συχνά την καταγγελία του γεγονότος, αφετέρου γιατί ενδεχομένως δεν αναγνωρίζεται ούτε προσλαμβάνεται υποκειμενικά ως τέτοια αντανακλώντας τις εδραιωμένες κοινωνικές αντιλήψεις για την «αρρενωπότητα» και τη «θηλυκότητα». Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέγραψε για το 2014 το φαινόμενο στην Ελλάδα σε ποσοστό 15% και στη Δανία σε ποσοστό 37%. Αυτό προφανώς δεν υποδεικνύει μεγαλύτερη συχνότητα συμβάντων στη Δανία απ' ότι στη χώρα μας αλλά πιθανότατα αντικατοπτρίζει μια διάχυτη σεξιστική κουλτούρα, όπου οι συμπεριφορές επιθετικής αρρενωπότητας  είναι τόσο βαθιά ριζωμένες , ώστε να θεωρούνται αυτονόητες.

« Η αναγνώριση της σεξουαλικής παρενόχλησης -όπως και άλλων μορφών βίας- από τα ίδια τα θύματα ως παρενοχλητικής ή προσβλητικής συμπεριφοράς, συνδέεται άμεσα με υποκειμενικούς αλλά και κοινωνικούς παράγοντες. Συχνά τα θύματα της σεξουαλικής παρενόχλησης δεν προχωρούν σε καταγγελία είτε επειδή φοβούνται ή επειδή θεωρούν «φυσιολογική» μια παρενοχλητική συμπεριφορά στον πλαίσιο των έμφυλων ρόλων. Παρά τα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν γίνει στη χώρα μας, σε επίπεδο ευαισθητοποίησης και παροχής υποστηρικτικών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, τα έμφυλα στερεότυπα και «πρότυπα» παραμένουν ισχυρά. Μία περιήγηση στο διαδίκτυο ή στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (διαφημίσεις, εκπομπές, τηλεοπτικές σειρές) είναι αρκετή για να διαπιστώσει κανείς ότι οι παραδοσιακές αντιλήψεις καλά κρατούν, και συχνά -ακόμα και με την επίφαση του «χιούμορ»- ενισχύουν ή «νομιμοποιούν» βίαιες συμπεριφορές. Τα παραδείγματα δυστυχώς είναι πολλά. Αξίζει να σας αναφέρω ότι πρόσφατα μετά από την έντονη αντίδρασή μας για μια διαφήμιση που παρακινούσε στην άσκηση έμφυλης βίας, δεχτήκαμε επιθέσεις για έλλειψη χιούμορ και κατηγορηθήκαμε για λογοκρισία. Η εμπειρία μας από τη λειτουργία των Συμβουλευτικών Κέντρων και τα περιστατικά που καθημερινά διαχειρίζονται οι σύμβουλοί μας, δεν μας επιτρέπουν να αντιμετωπίσουμε αλλιώς, παρά μόνο με σοβαρότητα, το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών» επισημαίνει στο ΒΗΜΑγκαζίνο η Ειρήνη Αγαθοπούλου, πρόεδρος του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ).

Πριν από λίγο καιρό εργαζόμενη σε δημόσια υπηρεσία στη Ζάκυνθο κατήγγειλε τον προϊστάμενο της για λεκτικές επιθέσεις σεξουαλικού περιεχομένου εις βάρος της που διήρκησαν 2,5 χρόνια. Όταν η ίδια αντέδρασε τιμωρήθηκε με εκδικητική αλλαγή θέσης εργασίας. Αυτή είναι η δεύτερη καταγγελία που έγινε το συγκεκριμένο πρόσωπο. Αντίστοιχη υπόθεση χειρίζεται η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ηλεία , όπου μαθήτριες κατήγγειλαν ότι δεχτήκαν σεξουαλική παρενόχληση από τον καθηγητή τους, ενώ αρκετά αποκαλυπτικές ήταν και οι μαρτυρίες εργαζομένων στην πρεσβεία της Βενεζουέλας για την επιθετική και κακοποιητική συμπεριφορά του πρώην πρέσβη της χώρας. Το κοινό νήμα που διαπερνά όλες αυτές τις περιπτώσεις και πολύ περισσότερες που παραμένουν αθέατες είναι η ύπαρξη μιας ανδρικής εξουσίας που επιδιώκει να επεκτείνει τα όρια της κυριαρχίας της στο ίδιο το γυναικείο σώμα και το γυναικείο ψυχισμό.

Η Ποθητή Χαντζαρούλα , ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου με σπουδαίο ερευνητικό έργο στη γυναικεία εργασία, αναδεικνύει μιαν υποφωτισμένη όψη της σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης, αυτής που συντελείται στο φάσμα της οικιακής εργασίας: «Η έμμισθη οικιακή εργασία αποτέλεσε τον κατεξοχήν  εργασιακό χώρο στον οποίο εκδηλώθηκαν αυτές οι σχέσεις εξουσίας αλλά και η ίδια η μορφή αυτή απασχόλησης ήταν για το ευρωπαϊκό φαντασιακό  γεμάτη σεξουαλικά νοήματα.  Η μορφή της οικιακής εργαζόμενης – της “υπηρέτριας”-  στον ελληνικό κινηματογράφο αποτυπώνει και τοποθετεί τις έμφυλες και ταξικές διχοτομίες που διαπερνούσαν την ελληνική κοινωνία στο πλαίσιο του αστικού νοικοκυριού. Με βάση αυτές τις διχοτομίες οι κυρίες και εργοδότριες τοποθετούνται στον θετικό πόλο και ως προς την κοινωνική θέση και ως προς τη θηλυκότητα (μητέρα-Παναγία) ενώ οι εργάτριες στον αρνητικό πόλο (γίνονται τα κατεξοχήν σεξουαλικά αντικείμενα).  Αυτό το φαντασιακό που αποτελεί μια ιδεολογική κατασκευή έχει τη δύναμη να εμφανίζεται μέσα από τους λόγους και τις αναπαραστάσεις της κυρίαρχης τάξης ως φυσικό. Οι σχέσεις εξουσίας συσκοτίζονται και γίνονται “νόρμα”. Η ντροπή που αισθάνονται τα θύματα της σεξουαλικής βίας, δηλαδή οι οικιακές εργαζόμενες, και η σιωπή τους για τη βία που έχουν υποστεί προέρχεται τόσο από τη γνώση τους για τους λόγους και τις αναπαραστάσεις για «αυτές» όσο και από την πατριαρχική οργάνωση της τιμής με βάση την οποία οι γυναίκες πρέπει να αποδείξουν την αθωότητά τους σε περίπτωση βιασμού. Αυτή η πατριαρχική κουλτούρα της τιμής περιλαμβάνει και το ιδεώδες της αγνότητας ως μηχανισμό ελέγχου των γυναικών, άρα η απώλεια της αγνότητας οδηγεί και στην απώλεια της τιμής και του μοναδικού προορισμού που αναγνωριζόταν στις γυναίκες, δηλαδή του γάμου και της μητρότητας»

Το sexual harassment είναι μια έκφανση της σεξουαλικής βίας, απόρροια της ανισότητας και των πατριαρχικών δομών των σύγχρονων κοινωνιών που ακουμπά στο υπόβαθρο της κουλτούρας του βιασμού. Ένας όρος βγαλμένος από τις φεμινιστικές επεξεργασίες της δεκαετίας του 70 , όπου ο βιασμός αναγνωρίστηκε ως πράξη βίας που συνδέεται με την εξουσία της πατριαρχίας και τη δομική ανισότητα και όχι με τη βολικά βαφτισμένη «σεξουαλική ορμή» των ανδρών και στηλιτεύτηκε η λογική απενεχοποίησης και ανοχής της σεξουαλικής βίας. Ο βιασμός παρότι αποτελεί την πιο οριακή εκδοχή αντικειμενοποίησης και ταπείνωσης του ανθρώπινου σώματος, εντούτοις είναι το μοναδικό έγκλημα όπου διαπομπεύεται το θύμα και όχι ο δράστης. Αν αναλογιστούμε, ποτέ κανένας εισαγγελέας – επίσημος ή από αυτούς που κυκλοφορούν στα τηλεπαράθυρα και τα καφενεία-  δε ρώτησε τι φορούσε ο βιαστής όταν τέλεσε το έγκλημα του, όλοι επιμένουν να ρωτούν τι φορούσε το θύμα, αν είχε πιει, αν φλέρταρε με το δράστη, αν είχε έντονη σεξουαλική ζωή. Δεν είναι τυχαίο ότι αποτελεί το έγκλημα με τις λιγότερες καταδίκες (μόλις 2-3%). Οι δικαστές δεν αναζητούν τεκμήρια για την ενοχή του δράστη αλλά για την αξιοπιστία του θύματος. Μια γυναίκα που έχει βιαστεί γίνεται πιστευτή μόνο στο βαθμό που περιβάλλεται από τα συμφραζόμενα του «άσπιλου βίου» και που φέρει ορατά και βαριά τραύματα στο σώμα της για να αποδείξει ότι πάλεψε μέχρι θανάτου με το βιαστή της.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Αστυνομίας στην Ελλάδα το 2015 καταγράφηκαν 122 βιασμοί και 54 απόπειρες, ενώ το 2016 134 βιασμοί και 64 απόπειρες. Μελέτη του διεθνούς οργανισμού Equality Now κατατάσσει την Ελλάδα στις χώρες που το νομοθετικό πλαίσιο αφήνει απροστάτευτα τα θύματα βιασμού. Ακόμα πιο σοκαριστικό όμως είναι αυτό που συμβαίνει σε επίπεδο κοινωνικής συνείδησης , αφού πρόσφατη έρευνα για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης έδειξε ότι το 27% των Ευρωπαίων και το 32% των Ελλήνων αποδέχεται το βιασμό «υπό ορισμένες συνθήκες» (αν το θύμα φορούσε «προκλητικά ρούχα», αν ήταν υπό την επήρεια μέθης κλπ) που αναμοχλεύουν τα πιο αναχρονιστικά στερεότυπα για τη γυναικεία ταυτότητα. Κι ίσως η πιο ντροπιαστική έκφραση αυτού του σκοταδιστικού και μισογυνικού κομματιού της ελληνικής κοινωνίας ήταν το 2006 στην Αμάρυνθο, όταν η δεκαπεντάχρονη μαθήτρια από τη Βουλγαρία κατήγγειλε τον ομαδικό βιασμό της στο σχολείο από τέσσερις συμμαθητές της που βιντεοσκοπούσαν ταυτόχρονα το έγκλημα τους και στο δικαστήριο βρέθηκαν 40 μάρτυρες της τοπικής κοινωνίας να καταθέτουν υπέρ των κατηγορουμένων και μόνο η μητέρα του θύματος να καταθέτει υπέρ της.

Στο πλαίσιο αυτό συγκροτήθηκε πριν ένα χρόνο η ομάδα «sexharassmap» με αντικείμενο την καταγραφή του προβλήματος της σεξουαλικής παρενόχλησης και της έμφυλης βίας στην Ελλάδα: «Στόχος του χάρτη είναι να συγκεντρώσει όποια περιστατικά έχουν συμβεί στην Ελλάδα και έχουν πέσει στην αντίληψη μας. Και αυτό γιατί νιώθουμε ότι έτσι ίσως η καταγραφή τους τα κάνει επιτέλους πιο ορατά. Είναι μια βία για την οποία είτε δεν μιλάμε είτε μιλάμε σαν να είναι κάτι που συμβαίνει κάπου αλλού, έξω από εμάς και όχι σε εμάς. Τα αποτυπώνουμε λοιπόν στον χάρτη για να αναδείξουμε πόσο συχνή και παρούσα είναι αυτή η βία. Η συχνότητα με την οποία εμφανίζονται αυτά τα περιστατικά καταδεικνύει το γεγονός ότι η έμφυλη βία δεν είναι έγκλημα κάποιου τρελού ή αρρώστου αλλά έγκλημα που γίνεται από άνδρες καθημερινούς, άνδρες της διπλανής πόρτας. Παρόλο που η καταγραφή που κάνουμε δεν είναι επαγγελματική αλλά καθαρά ερασιτεχνική, αυτή τη στιγμή έχουμε 141 περιστατικά στον χάρτη. Τα περιστατικά αυτά τα αναζητούμε είτε στα media και στις ανακοινώσεις της αστυνομίας είτε μας τα στέλνουν ανώνυμα.  Συζητώντας με φίλες, συγγενείς, γνωστές διαπιστώνουμε συνέχεια πόσο συχνά βιώνουμε τη σεξιστική βία. Μια βία στην οποία πολλές φορές είμαστε ανήμπορες να αντιδράσουμε. Για αυτό έστω και αυτή η ερασιτεχνική καταγραφή είναι τόσο σημαντική για εμάς. Γιατί η καταγγελία είναι αντίδραση» αναφέρουν στο ΒΗΜΑγκαζίνο

 

Αυτή είναι η ιστορία της ζωής μας, ο τρόπος που γαλουχηθήκαμε προερχόμενες είτε από συντηρητικά , είτε από φιλελεύθερα οικογενειακά περιβάλλοντα να προσέχουμε , ακρωτηριάζοντας ένα μέρος της επιθυμίας και της ελευθερίας μας, ώστε να μη γίνουμε θύματα βίας, να κουβαλάμε ένα προπατορικό σημάδι ενοχής, να προσπερνάμε τις προσβολές , να εσωτερικεύουμε τον πόνο. Όλη η στρατηγική πρόληψης της έμφυλης βίας είναι προσηλωμένη στο να εκπαιδεύει τις γυναίκες να αποφεύγουν την παρενόχληση, την κακοποίηση , το βιασμό. Κι αν η απειλή πάλι βρει τόπους να ξεγλιστρήσει – όπως πάντα βρίσκει – να μάθουμε να ανασυγκροτούμε μοναχικά και κοπιαστικά τις ξεθεμελιωμένες μας υποκειμενικότητες ή να συμβιβαζόμαστε με την εξαναγκαστική συμβίωση με το φόβο και τις προσβολές για να μην αναστατώσουμε την εγκατεστημένη ασυμμετρία της πυρηνικής οικογένειας, της εκπαίδευσης, της εργασίας, της θρησκείας, της πολιτικής. Ένα ειλικρινές διάβημα ισότητας οφείλει την απόλυτη αντιστροφή: να εκπαιδεύσει τους άνδρες να μην παρενοχλούν, να μην κακοποιούν, να μη βιάζουν . Κι όταν το κάνουν να τιμωρούνται

Τρίτο άρθρο: ο νέος φεμινισμός

Από τη Madonna μέχρι τις γυναίκες της φυλής Σιού στο Standing Rock, από την Arianna Huffington μέχρι τις τρανς ακτιβίστριες του Πακιστάν κι από την Asli Erdogan μέχρι τις γυναίκες ιθαγενείς του Περού που υπέστησαν αναγκαστική στείρωση επί Φουτζιμόρι, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη ενός κόσμου που διολισθαίνει στο σκοταδισμό, απειλώντας να αναποδογυρίσει το ρολόι της ιστορίας, οι γυναίκες εισβάλλουν με ορμή και φαντασία στο προσκήνιο. Συγκροτούν το κοινωνικό υποκείμενο της αντίστασης. Ένα κοινωνικό υποκείμενο που υπήρξε για πολλά χρόνια κατακερματισμένο, υποτονικό , εσωστρεφές και τώρα ενοποιείται στην πολύχρωμη και πολυφωνική υπόσταση ενός νέου φεμινισμού, ικανού να παράγει ρωγμές στο δυστοπικό αρραγές του παγκοσμιοποιημένου πολιτικού συντηρητισμού. O «Άγγελος της Ιστορίας» που περιέγραψε ο Βάλτερ Μπένιαμιν στις μέρες μας έχει τη μορφή μιας γυναίκας. Μπορεί να είναι η Saffiyah Khan να στέκεται μ' ένα υπερήφανο και αφοπλιστικό χαμόγελο απέναντι σ' έναν φασίστα στο Μπέρμγχαμ, η Leshia Evans να μένει ατάραχη και αγέρωχη απέναντι στους πάνοπλους αστυνομικούς της Λουιζιάνα ή η Nadia Murad να δραπετεύει από τη φρίκη του Isis και να οργώνει τον κόσμο μιλώντας για την εμπορία ανθρώπων. Μια οικουμενική γυναίκα που βγάζει τη γλώσσα της και τα νύχια της σε όσους επιθυμούν να την υποτάξουν.

Ο φεμινισμός είναι της μόδας. Μέχρι και οι διεθνείς οίκοι μόδας μεγάλωσαν λίγο τα νούμερα τους για να αποτινάξουν από πάνω τους την κριτική για την αντικειμενοποίηση και την καταπίεση του γυναικείου σώματος που προέκριναν για χρόνια. Όλοι δηλώνουν feminist friendly. Δεν είναι όμως μια καινούργια, πρωτόφαντη υπόθεση. Το αντίθετο. Έχει γράψει πολλά χιλιόμετρα στο δρόμο, στους χώρους δουλειάς, στα πανεπιστήμια, στα κοινοβούλια,  στο αθέατο πεδίο των διαπροσωπικών σχέσεων που – όπως συμπύκνωσε η Carol Hanisch-  παραμένει πάντα πολιτικό. Οι αγώνες των γυναικών είναι βαθιά ριζωμένοι στη συλλογική γυναικεία μνήμη και τουλάχιστον από τις αρχές του 20ου αιώνα – όπου υπάρχει μια συστηματική καταγραφή – επανέρχονται ανάμεσα σε διαστήματα νηνεμίας και υφέσεων για να αναμετρηθούν με το πανταχού παρόν τέρας της πατριαρχίας.

Καινούργια είναι η μορφή, η ένταση και η δυναμική με την οποία εκφράζεται, όπως αυτή αποκρυσταλλώθηκε στη μεγαλειώδη  Women' s March παγώνοντας απότομα το γέλιο στα χείλη εκείνων που βιάστηκαν να σημάνουν τη ρεβάνς έναντι των δικαιωμάτων των γυναικών. Η αλήθεια είναι ότι το φεμινιστικό κίνημα γνώρισε μια μεγάλη, αποκαλυπτική και αναγεννησιακή στιγμή  στις δεκαετίες του 70 και του 80 και κατόρθωσε να κατοχυρώσει μια σειρά από θεσμικές αλλαγές που βελτίωσαν την καθημερινότητα των γυναικών και να αφήσει το αποτύπωμα του ως νοητή πυξίδα για να ξαναβρούμε το δρόμο μας. Στο τέλος της δεκαετίας του 80  μαράζωσε. Μπήκαμε σε μια άνυδρη εικοσαετία ενσωμάτωσης, εσωτερικών διαιρέσεων και χλευασμού της ίδιας της έννοιας του φεμινισμού, η οποία αναπαραστάθηκε από το life style ως η καρικατούρα της «αξύριστης» και «ανέραστης» γυναίκας. Διεργασίες, βέβαια,  υπήρχαν πάντα σε επίπεδο διανόησης , ομάδων και συλλογικοτήτων αλλά με περιορισμένη ισχύ και εμβέλεια. Τώρα, όμως, που η απατηλή λάμψη του life style θάμπωσε υπό το βάρος της διεθνούς οικονομικής κρίσης ,  που ο ακροδεξιός λαϊκισμός και ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός όλων των αποχρώσεων επελαύνουν απειλητικά σε διάφορες γωνιές του πλανήτη, διαμορφώνεται το κατάλληλο έδαφος για την ανάδυση ενός νέου φεμινισμού.

Διαφαινόταν ήδη από πέρσι με την υπόθεση της Πολωνίας ότι αναπτύσσεται μια τάση επίθεσης στα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών και την αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος. Παράλληλα  διαφαινόταν και η αποφασιστικότητα των γυναικών να περιφρουρήσουν τα κεκτημένα τους. Ήταν η αντίδραση τους που ακύρωσε το σχεδιασμό της πολωνικής κυβέρνησης για την ποινικοποίηση των αμβλώσεων. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, όμως,  ως η ενσάρκωση της μάτσο κουλτούρας στην πολιτική αποτέλεσε μια παγκόσμια θρυαλλίδα που απεγκλώβισε συσσωρευμένη δυσαρέσκεια των γυναικών. «Αυτό που χειραφετεί ο Τραμπ είναι το αχαλίνωτο μίσος και μορφές σεξουαλικής δραστηριότητας που δε νοιάζονται καν για τη συναίνεση κανενός. Από πότε πρέπει να ρωτήσουμε τις γυναίκες αν είναι σύμφωνες με το να τις αγγίξει κάποιος ή γιατί; Δε λέει κάτι τέτοιο ανοιχτά αλλά είναι ακριβώς αυτό που υπονοεί. Απελευθερώνει στους ανθρώπους την οργή και το μίσος τους. Κι αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να είναι πλούσιοι, να είναι φτωχοί ή να ανήκουν στη μεσαία τάξη. Αισθάνονται ότι απωθούνται ή λογοκρίνονται από την αριστερά, από τις φεμινίστριες, από το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα και την ισότητα, από την προεδρία του Ομπάμα , η οποία επέτρεψε σ' έναν μαύρο να εκπροσωπήσει το έθνος» έγραφε η Καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Μπερκλευ και θεμελιώτρια της queer theory , Τζούντιθ Μπάτλερ σχολιάζοντας το φαινόμενο Τραμπ.

 Το Women's March στις 21 Ιανουαρίου , η μεγαλύτερη διαδήλωση στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών που πυροδότησε 700 διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο εμπλέκοντας πάνω από 4,5 εκατομμύρια διαδηλώτριες και διαδηλωτές, αντιπαρέθεσε το ροζ μάλλινο σκουφάκι με τα αφτιά γάτας στο κόκκινο καπέλο του μπειζμπολ με σύνθημα «Make America Great Again» και σηματοδότησε την αρχή της σύγκρουσης δύο κόσμων , ενός κόσμου οπισθοδρομικού, μισαλλόδοξου, μισογυνικού , ομοφοβικού, βγαλμένου από τις ονειρώξεις των καουμπόηδων της Άγριας Δύσης και ενός κόσμου ανοιχτού, συμπεριληπτικού, πλουραλιστικού σαν μια ζώσα αλληγορία σκοταδιού και φωτός. Το pussyhat εμβληματοποίησε αυτή την αντίθεση και μεταπήδησε στα εξώφυλλα του Time και του New Yorker. Ακολούθησε η 8η Μάρτη που μετά από καιρό ξέφυγε από τα άψυχα τυποποιημένα διαγγέλματα των κυβερνητικών αξιωματούχων ,  απαξίωσε τον καταναλωτικό και βαθιά στερεοτυπικό βομβαρδισμό περί «θηλυκότητας» και επανοικειοποιήθηκε ως Ημέρα αγώνα για τα γυναικεία δικαιώματα με μαζικές διαδηλώσεις σε όλες τις μεγάλες πόλεις.

Ένα στοιχείο που διαφοροποιεί  το νέο φεμινισμό σε σχέση με τους παλιότερους είναι η περιεκτικότητα του. Μπορεί να συγκεράσει τη γόβα με τη μαντίλα, να εμπεριέξει τις λευκές δυτικές γυναίκες, τις μουσουλμάνες γυναίκες, τις γυναίκες που υπερασπίζονται την αφρικάνικη ή ιθαγενική τους κουλτούρα, τις τρανς γυναίκες, όσες αισθάνονται γυναίκες ή αρνούνται να κατηγοριοποιηθούν με βάση τις παραδοσιακές νόρμες της «αρρενωπότητας» και της «θηλυκότητας». Ο φεμινισμός του 70 και του 80 δέχτηκε κριτική επειδή αποτελούσε κυρίως έναν λευκό φεμινισμό, επικεντρωμένο στο δυτικό κοσμοείλωλο και δεν κατάφερε να αλληλεπιδράσει με μη δυτικές τυπολογίες γυναικείας ύπαρξης. Η συνεισφορά του ήταν τεράστια αλλά δε μπόρεσε να υπερβεί το σύνολο των αντιφάσεων που μας κληροδότησε ο σύγχρονος κόσμος.  Στο απόσταγμα του μετανεωτερικού φεμινισμού που κατέδειξε τους όρους διαπλοκής φυλής, τάξης, φύλου, σεξουαλικότητας και συγκρότησης ταυτοτήτων αλλά και των κινηματικών εκφράσεων του μαύρου φεμινισμού, του ιθαγενικού φεμινισμού, της lgbtqi κοινότητας, η προηγούμενη συνθήκη αλλάζει και φιλοτεχνείται πλέον ένα μωσαικό λόγων , εκπροσωπήσεων και δράσεων.

«Τα παλιότερα κύματα του φεμινισμού θυματοποιούσαν τις γυναίκες που δε χώραγαν στο καλούπι του δυτικού φεμινισμού. Τώρα, στο Women's March υπάρχει στη Συντονιστική Επιτροπή γυναίκα με μαντίλα. Γενικά στο εξωτερικό οι διαφορετικές φωνές πχ των μαύρων ή των τρανς γυναικών έχουν βρει την υπόσταση τους. Στην Ελλάδα δεν είναι τόσο ζωντανός αυτός ο διάλογος γιατί οι γυναίκες με μαντίλα δεν είναι ακόμα αυτοοργανωμένες. Τα τελευταία χρόνια βέβαια έγινε μια προσπάθεια να ενταχθούν στο ελληνικό φεμινιστικό κίνημα οι γυναίκες μετανάστριες με τις δικές τους δομές, όπως συνέβη για παράδειγμα με την Ένωση Αφρικανών Γυναικών. Υπάρχουν ακόμα διαφωνίες μεταξύ παλιών και νέων φεμινιστριών. Η πορνεία, το  slut shaming, το BDSM , το ισλαμικό πέπλο είναι τα βασικότερα πεδία αναζητήσεων και αντιπαραθέσεων. Για τις παλιές είναι αδύνατον να κατανοηθεί ότι το BDSM είναι πρακτική που μπορεί να χωρέσει ο φεμινισμός. Το πιο μεγάλο βέβαια ζήτημα είναι η μαντίλα. Κι εγώ η ίδια πηγαίνοντας πρόσφατα στην Τουρκία τρόμαξα βλέποντας το 70% των γυναικών, ακόμα σε ηλικία 4 ή 6 ετών, να φορά μαντίλα. Ακούω , όμως, προσεκτικά τις γυναίκες που δηλώνουν ότι φορούν μαντίλα από επιλογή, Και στην Ελλάδα είχαμε κατά βάση έναν λευκό φεμινισμό της αστικής τάξης. Ο εργατικός χώρος παρέμεινε σκληρά πατριαρχικός. Η γιαγιά μου η Σιμέλα , εργάτρια σε καπνομάγαζο της Καβάλας πολλές φορές είχε αισθανθεί ότι οι άνδρες εργάτες τις πουλούσαν. Μέχρι και απεργιακή κινητοποίηση είχε κηρυχτεί για να μη γίνουν οι γυναίκες προϊστάμενες. Η γιαγιά μου αυτό δεν το ξέχασε ποτέ» λέει η Ζωή Κοκκάλου, κοινωνική λειτουργός και μέλος της Φεμινιστικής Πρωτοβουλίας για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Η ίδια πιστεύει πως αυτό που ζούμε δεν είναι μια συγκυριακή εκτόνωση αλλά ένα κίνημα με βάθος και προοπτική: «Στις ΗΠΑ γίνεται δουλειά σε χώρους κρίσιμους για το φεμινιστικό κίνημα. Στην Ινδία έχουμε μια κοινωνία που βράζει από την έμφυλη βία με πολύ μαζικές κινητοποιήσεις. Οι περιπτώσεις της Λατινικής Αμερικής είναι πολύ ενδιαφέρουσες. Στην Αφρική έχουμε αναβάθμιση των γυναικών στον πολιτικό βίο. Στην Ελλάδα έχουμε πολλές ομάδες και ηλεκτρονικά περιοδικά. Όλα συντονίζονται στο ότι αυτό που συμβαίνει δε θα διαρκέσει μια στιγμή μόνο» συμπληρώνει.

Αυτός ο παγκόσμιος φεμινιστικός αέρας φυσάει και στη χώρα μας. Η παρατεταμένη οικονομική ύφεση εντατικοποίησε τους όρους καταπίεσης των γυναικών, όπως η εργασιακή επισφάλεια, η ανεργία, η ανισότητα στους μισθούς, η σεξουαλική παρενόχληση. Όλη η στατιστικοποίηση της κρίσης έχει ένα ορατό έμφυλο πρόσημο. Ενώ παράμετροι όπως η έμφυλη βία και το τράφικινγκ προσέλαβαν ιδιαίτερα δραματικές και πυκνές όψεις. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει το θεσμικό υπόβαθρο για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, καθημερινά αποδεικνύεται ότι αυτό απέχει πολύ από την αντανάκλαση του στη βιωμένη πραγματικότητα. Η πρόσφατη αθώωση των βιαστών της Ξάνθης από το δικαστήριο της Καβάλας με επιχειρήματα που αναπαρήγαγαν το σύνολο των μυθοπλασιών που διέπουν το έγκλημα του βιασμού, είναι μία μόνο απόληξη του εγκατεστημένου σεξισμού και της κυρίαρχης ανισότητας. Σ' αυτό το πλαίσιο έχουν γεννηθεί μια σειρά από φεμινιστικές συλλογικότητες που επανεφευρίσκουν τον γυναικείο ακτιβισμό και επιδιώκουν μια ριζοσπαστική παρέμβαση στο πεδίο του λόγου και των ιδεών.

Η Ειρήνη Δαφέρμου, εργαζόμενη στο διοικητικό προσωπικό του Παντείου Πανεπιστημίου και μέλος της νεοφώτιστης και δραστήριας ομάδας «Καμία Ανοχή» μιλάει στο ΒΗΜΑγκαζίνο για την εμπειρία της: «Η γυναίκα στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κρίσης και της πολιτικής συντηρητικοποίησης βρέθηκε στο επίκεντρο της επίθεσης. Υπήρχε συζήτηση και ανησυχία. Υπήρχε το έδαφος. Πέρσι το Σεπτέμβρη με αφορμή την υπόθεση βιασμού και εξαναγκαστικής πορνείας της 14χρονης στη Λάρισα αποφασίσαμε να φτιάξουμε μια συλλογικότητα. Το ζητούμενο ήταν να στηθεί μια πλατφόρμα που θα συναντιούνται οι φεμινιστικές πρωτοβουλίες, Έτσι συστάθηκε η ομάδα Μηδενική Ανοχή. Πλέον λειτουργεί εδώ και ένα χρόνο και επικοινωνεί με τις διεθνείς εξελίξεις. Αποτελείται από γυναίκες της προηγούμενης φεμινιστικής γενιάς αλλά ο βασικός κορμός είναι νέες γυναίκες, πολλές 20-22 χρονών , χωρίς προηγούμενες αναπαραστάσεις πολιτικοποίησης που προτάσσουν ένα βίωμα καταπίεσης και θυμού. Είναι πολύ θυμωμένες γιατί αντιμετωπίζουν ένα αδιέξοδο λόγω της κρίσης. Όταν δεν υπάρχει κανένα μέλλον , ο σεξισμός βιώνεται πιο έντονα. Ωστόσο, είναι δημιουργικός θυμός. Η πορεία στις 8 Μαρτίου ήταν από τις μεγαλύτερες των τελευταίων 30 ετών. Νομίζω ότι είμαστε μπροστά σε μια εποχή που ο φεμινισμός θα παίξει τεράστιο ρόλο. Δεν πρόκειται για μια ευκαιριακή κατάσταση αλλά για την αρχή ενός νέου κινήματος, ενός φεμινισμού για το 99%. Μ' αυτόν τον τρόπο περιγράφεται και στην Αμερική, σε μια ευθεία αναφορά με το κίνημα Occupy. Εγώ είμαι πολλή χαρούμενη και αισιόδοξη. Αντιλαμβάνομαι το φεμινισμό ως ένα διάβημα που αφορά σ' όλες τις πτυχές της ζωής, από τη γέννα έως το θάνατο» επισημαίνει.

Ένα , επίσης, καινούργιο και πολύ καθοριστικό στοιχειό για τη φυσιογνωμία του νέου φεμινισμού είναι η διαρκής όσμωση και συνομιλία του με τα υπόλοιπα κινήματα. Αγκαλιάζει το Black Lives Matter , στρέφεται ενάντια στην ισλαμοφοβία, συντάσσεται με τη ριζοσπαστική οικολογία ενάντια στην κλιματική αλλαγή και την καταστροφή του πλανήτη, υποστηρίζει τους αγώνες ενάντια στην εργασιακή επισφάλεια, διεκδικεί ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος που θα χτίζει ένα δίχτυ προστασίας απέναντι στη φτώχεια και την εξαθλίωση. Στον πυρήνα του εδράζεται ένα πρόταγμα χειραφέτησης που εκκινά από τις γυναίκες αλλά εκτείνεται σε ευρύτερες κοινωνικές πλειοψηφίες. Μ' αυτή την έννοια ο νέος φεμινισμός κουβαλάει εν σπέρματι το όραμα της δημοκρατικής ανασυγκρότησης των κοινωνιών μας που βάλλονται από τις δυνάμεις του αυταρχισμού και της πατριαρχίας.  Κάπως έτσι το σκιαγράφησε από το βήμα του Women's March η πολιτική ακτιβίστρια, εμβληματική προσωπικότητα του μαύρου φεμινισμού και διανοούμενη Angela Davis: «Σ' αυτή τη δύσκολη στιγμή, ας υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας ότι εμείς οι εκατομμύρια γυναίκες, οι τρανς, οι άνδρες και οι νέοι που περπάτησαν δίπλα μας, εκπροσωπούμε τις ισχυρές δυνάμεις της αλλαγής που είναι αποφασισμένες να αποτρέψουν τις ετοιμοθάνατες κουλτούρες του ρατσισμού και της πατριαρχίας. Είμαστε ο συλλογικός φορέας της ιστορίας»